Μέσα στο γενικό θόρυβο για τους οίκους αξιολόγησης και το ρόλο τους στην ευρωπαϊκή κρίση χρέους πέρασε χωρίς να σχολιασθεί όσο άξιζε μια πολύ ενδιαφέρουσα επισήμανση από τον οίκο Moody’s, που αγγίζει το πιο ευαίσθητο πρόβλημα του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος: τους «τρύπιους» ισολογισμούς των ευρωπαϊκών τραπεζών, από τις ισχυρότερες, μέχρι τη μικρότερη ελληνική τράπεζα! Το σύντομο σχόλιο που έστειλε την Τρίτη η Moody’s για την (αρχική) γαλλική πρόταση αναχρηματοδότησης του ελληνικού χρέους από ιδιώτες πιστωτές υπενθυμίζει μια πολύ σοβαρή, ξεχασμένη παράμετρο της ευρωπαϊκής κρίσης χρέους (ορθότερα: τραπεζικής κρίσης): ότι οι ισολογισμοί των περισσότερων ευρωπαϊκών τραπεζών βασίζονται σε μια άκρως επικίνδυνη εικονική πραγματικότητα, καθώς οι προβλέψεις που έχουν σχηματισθεί έναντι του κινδύνου να χάσουν οι τράπεζες κεφάλαια από τις τοποθετήσεις τους σε κρατικά ομόλογα κρατών της ευρωζώνης είναι από μηδενικές έως ασήμαντες (σε ελάχιστες τράπεζες φθάνουν το 15% της αξίας κτήσης των ομολόγων).
Για να θέσουμε με απλούστερο τρόπο αυτό το θεμελιώδες πρόβλημα, που βρίσκεται στην «καρδιά» της ευρωπαϊκής κρίσης χρέους, οι ευρωπαϊκές τράπεζες αρνούνται να αναγνωρίσουν ότι υπάρχει ο κίνδυνος να χάσουν λεφτά από κρατικά ομόλογα και, ως εκ -τούτου, αρνούνται πεισματικά να βάλουν στην άκρη κεφάλαια για να καλύψουν αυτές τις πιθανές ζημιές, όπως θα έκανε κάθε συνετός τραπεζίτης όταν βλέπει ότι υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να γίνει «τοξικό» ένα δάνειο που έχει χορηγήσει.
Έτσι, οι τράπεζες εξακολουθούν να λειτουργούν σε κατάσταση «ζόμπι», κρατώντας τα εν δυνάμει «τοξικά» ομόλογα στο χαρτοφυλάκιό τους, αποτιμώντας τα σαν να επρόκειτο για «χρυσά χαρτιά», που είναι απολύτως βέβαιο ότι δεν θα προκαλέσουν την παραμικρή ζημιά:
- Οι μέτοχοι των τραπεζών δεν επιβαρύνονται για να εισφέρουν κεφάλαια στις τράπεζες, οι κυβερνήσεις δεν υποχρεώνονται να παρέμβουν για να δώσουν νέα κεφάλαια και να τις κρατικοποιήσουν (όπως συνέβη, για παράδειγμα, ακόμη και σε μεγάλες βρετανικές τράπεζες), και όλοι μαζί, πολιτικοί και τραπεζίτες, προσπαθούν με συνεχείς επιχειρήσεις «διάσωσης» να αποφύγουν το ενδεχόμενο να χαθεί έστω και ένα ευρώ από κρατικό ομόλογο, κάτι που θα άνοιγε το τραπεζικό «Κουτί της Πανδώρας» στην Ευρώπη. Στο μεταξύ, βέβαια, αυτές οι απελπισμένες προσπάθειες για να αποφύγει το τραπεζικό σύστημα να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα των κρυμμένων ζημιών του οδηγούν σε διαιώνιση και επιδείνωση της κρίσης.
Η Moody’s, όμως, επισημαίνει με το report της Τρίτης ότι αυτό το μοντέλο εικονικής πραγματικότητας είναι πολύ δύσκολο να αντέξει στις επιδράσεις που θα έχει η πρόταση των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων για συμμετοχή των ιδιωτών στο κόστος διάσωσης της Ελλάδας. Όσο και αν αυτές οι επισημάνσεις μπορεί να κρύβουν σκοπιμότητες και ύποπτα «παιχνίδια», δεν παύουν να αντανακλούν μια πραγματικότητα που δεν θέλουν να αναγνωρίσουν οι κυβερνήσεις και οι τραπεζίτες στην ευρωζώνη:
- Αν οι οίκοι αξιολόγησης κρίνουν τελικά ότι το γαλλικό σχέδιο αναχρηματοδότησης του ελληνικού χρέους συνιστά «επιλεκτική αθέτηση υποχρέωσης» (“selective default”), δηλαδή μια μορφή χρεοκοπίας της Ελλάδας, αμέσως θα πρέπει να τεθεί το «καυτό» θέμα του πώς αποτιμώνται από τις τράπεζες τα κρατικά ομόλογα των χαρτοφυλακίων τους.
- Πράγματι, αν οι οίκοι αξιολόγησης κατατάξουν τα ελληνικά ομόλογα στην κατηγορία «χρεοκοπίας», το μοντέλο αποτίμησης των ομολόγων που ακολουθούν οι ευρωπαϊκές τράπεζες δεν μπορεί να συνεχίσει να εφαρμόζεται. Τέτοια αξιολόγηση υποδηλώνει σοβαρό κίνδυνο καταγραφής ζημιών, οι οποίες σε κάποιο βαθμό θα πρέπει να αρχίσουν να εμφανίζονται στους τραπεζικούς ισολογισμούς, για να θεωρούμε ότι είναι στοιχειωδώς αξιόπιστοι. Η Moody’s υπογραμμίζει ότι αυτό πιθανόν να θίξει όχι μόνο τα χαρτοφυλάκια διαθεσίμων προς πώληση ομολόγων, στα οποία οι ευρωπαϊκές (και οι ελληνικές) τράπεζες κρατούν πλέον ελάχιστα ομόλογα, αλλά ακόμη και τα χαρτοφυλάκια των τίτλων που διακρατούνται ως τη λήξη, στα οποία έχουν συγκεντρωθεί τα περισσότερα ομόλογα, ώστε να κρύβονται οι ζημιές αποτίμησης.
- Τι θα σήμαινε αυτό στην πράξη; Ας πάρουμε το παράδειγμα των ελληνικών τραπεζών, που κρατούν στα χαρτοφυλάκιά τους ομόλογα με αξία κτήσης της τάξεως των 50 δισ. ευρώ. Όταν υποβαθμισθούν από τους οίκους αξιολόγησης σε κατηγορία «χρεοκοπίας», κανονικά οι τράπεζες θα πρέπει να αφαιρέσουν ένα ποσοστό της αξίας αυτών των ομολόγων από τα κέρδη, ή, αν αυτά δεν επαρκούν, από τα κεφάλαιά τους. Ακόμη και αν αφαιρέσουν μόνο το 10%, θα μιλάμε για απώλειες 5 δισ. ευρώ!
- Η Moody’s επισημαίνει με νόημα, ότι το πώς θα αντιμετωπισθεί αυτό το πρόβλημα εξαρτάται τελικά από την ερμηνεία που θα δώσουν οι τράπεζες, οι ορκωτοί ελεγκτές και οι εποπτικές αρχές στα διεθνή λογιστικά πρότυπα που καλύπτουν αυτό το θέμα. Θεωρητικά, δηλαδή, η Moody’s δεν αποκλείει ότι όλοι μαζί οι εμπλεκόμενοι παράγοντες θα μπορούσαν να συμφωνήσουν να... κάνουν τα στραβά μάτια και να εφαρμόσουν όπως βολεύει τις τράπεζες τα λογιστικά πρότυπα, ώστε να μην κάνουν οι ζημιές την εμφάνισή τους στους ισολογισμούς. Όλα αυτά, όμως, δείχνουν σε ποιο επίπεδο ανυποληψίας έχει περιπέσει το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα: όταν όλοι οι κανόνες γίνονται «λάστιχο», μόνο και μόνο για να συνεχίσουν να αποφεύγουν το δικό τους «λογαριασμό» της κρίσης οι μέτοχοι των τραπεζών και τα «χρυσά αγόρια» των διοικήσεων, εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς ότι η αξιοπιστία του τραπεζικού συστήματος βυθίζεται στο ναδίρ.
Σε όλα αυτά θα μπορούσε ελαφρά τη καρδία να αντιτάξει κανείς ότι όλα όσα επισημαίνει η Moody’s εξυπηρετούν κάποιο σκοτεινό σχέδιο υπονόμευσης της εμπιστοσύνης στις τράπεζες και στο ευρώ. Πιθανότατα είναι έτσι! Αλλά δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι μπορεί να «χτιστεί» εμπιστοσύνη σε τράπεζες και νόμισμα, όταν όλοι οι κανόνες της τραπεζικής γίνονται «λάστιχο» μπροστά στα μάτια υποψιασμένων και ανύποπτων καταθετών...
Υ.Γ. Η Moody’s ανακοίνωσε χθες ότι στα δικά της τεστ αντοχής, που έγιναν ενόψει της ανακοίνωσης των αποτελεσμάτων των αντίστοιχων ευρωπαϊκών ελέγχων, όλες οι ελληνικές τράπεζες «κόβονται», ή στην καλύτερη περίπτωση περνούν οριακά τα ελάχιστα όρια κεφαλαιακής επάρκειας σε προσομοίωση ακραίων σεναρίων. Αναμφίβολα η Ευρωπαϊκή Τραπεζική Αρχή δεν θα καταλήξει σε τόσο καταδικαστικά για τις ελληνικές τράπεζες αποτελέσματα, αλλά θα προτιμήσει μια συμβιβαστική, «πολιτική» λύση για τα τεστ, ώστε να αποφευχθούν κραδασμοί στο πιστωτικό σύστημα. Όμως, μετά το «φιάσκο» των περσινών τεστ αντοχής, που... «έβγαλαν λάδι» ακόμη και ιρλανδικές τράπεζες που κατέρρευσαν λίγους μήνες αργότερα, δύσκολα αποφεύγει κανείς τον πειρασμό να θεωρήσει ότι οι εκτιμήσεις της Moody’s βρίσκονται πολύ πιο κοντά στην πραγματικότητα από τα πολιτικά παιχνίδια των εποπτικών αρχών της ευρωζώνης...