Το νέο μνημόνιο που (υποτίθεται ότι) θα βγάλει την Ελλάδα από το χείλος της χρεοκοπίας και θα επαναφέρει τη χώρα στον... παράδεισο των αγορών, ένα εξαντλητικό κείμενο 139 σελίδων, κατέθεσε χθες ο υπουργός Οικονομικών στη Βουλή, έχοντας εξασφαλίσει την έγκριση του υπουργικού συμβουλίου και τη δέσμευση του πρωθυπουργού ότι θα εργασθεί τις επόμενες ημέρες για να εξασφαλίσει ευρύτερη συναίνεση στην έγκρισή του. Μήπως, όμως, το νέο μνημόνιο είναι ήδη νεκρό; Το νέο «φάρμακο» για την ελληνική οικονομία έχει όλα τα χαρακτηριστικά ενός κολοσσιαίων διαστάσεων προγράμματος λιτότητας, με νέο στοιχείο, συγκριτικά με το πρώτο μνημόνιο, την προσθήκη ενός υπερβολικά φιλόδοξου προγράμματος ιδιωτικοποιήσεων, με συγκεκριμένους χρονικούς και ποσοτικούς στόχους, από την επίτευξη των οποίων θα κρίνεται κάθε τρίμηνο από την τρόικα η εκταμίευση της επόμενης δόσης του νέου δανείου.
Στο δημοσιονομικό σκέλος περιλαμβάνονται οι γνωστές και πολυσυζητημένες τις τελευταίες ημέρες, ακραίες «αφαιμάξεις» μιας ήδη εξασθενημένης φορολογικής βάσης («έκτακτη» εισφορά ... πολυετούς διάρκειας, αύξηση ΦΠΑ κατά 10% στις υπηρεσίες εστίασης, «χαράτσι» με την εξίσωση φορολογίας πετρελαίου θέρμανσης και κίνησης, νέες επιβαρύνσεις στα ακίνητα). Συνολικά ο στόχος των μέτρων της τριετούς περιόδου ξεπερνά τα 28 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 6,4 δισ. ευρώ «πέφτουν» στο β’ εξάμηνο του τρέχοντος έτους.
Το πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων περιλαμβάνει μόνο για τον ενάμιση χρόνο μέχρι το τέλος του 2012 συνολικά 34 ιδιωτικοποιήσεις, στις οποίες περιλαμβάνονται «φιλέτα» κρατικών επιχειρήσεων και τραπεζών (ΟΤΕ, ΟΠΑΠ, ΕΛΠΕ, Ταμιευτήριο, Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων κ.α.), καθώς και κορυφαία ακίνητα του κρατικού χαρτοφυλακίου, με σημαντικότερη την έκταση 5.500 τ.μ. στο Ελληνικό. Μέσα στην ύφεση που θα συνεχισθεί μέχρι το τέλος του 2012, η κυβέρνηση φιλοδοξεί, σύμφωνα με το πρόγραμμα, να αντλήσει 15 δισ. ευρώ από ιδιωτικοποιήσεις και συνολικά 50 δισ. ευρώ μέχρι το τέλος του 2015.
Το αξιοπερίεργο στον οικονομικό προγραμματισμό του νέου μνημονίου είναι ότι ο κύριος όγκος των ιδιωτικοποιήσεων (σε αριθμό πράξεων, όχι σε στόχο εσόδων) τοποθετούνται μέσα στη δύσκολη διετία 2011-2012, όπου εκτός των άλλων δεν θα έχει ξεκαθαρίσει καν αν η Ελλάδα μπορεί να εφαρμόσει το πρόγραμμα ή θα οδηγηθεί σε αναδιάρθρωση χρέους. Είναι απορίας άξιον πώς η κυβέρνηση περιμένει να ολοκληρωθούν με επιτυχία τόσες και τόσο δύσκολες ιδιωτικοποιήσεις σε ένα τέτοιο περιβάλλον ακραίας αβεβαιότητας και πιθανόν ανεξέλεγκτων αντιδράσεων (λόγω ύφεσης και κατακόρυφης πτώσης του βιοτικού επιπέδου).
Το υπουργείο Οικονομικών αναμφίβολα θα έχει πολλά επιχειρήματα να αντιτάξει σε όσους ανησυχούν για τις πιθανόν ουτοπικές προβλέψεις του νέου μνημονίου, όπως άλλωστε αντέτασσε πολλά επιχειρήματα σε όσους αμφισβητούσαν τη δυνατότητα επιτυχούς εφαρμογής του πρώτου μνημονίου (ήδη η ιστορία έχει δείξει ποιος είχε δίκαιο σε αυτή την αντιπαράθεση).
Όμως, το χειρότερο είναι ότι το πρόγραμμα του νέου μνημονίου φαίνεται να έχει ήδη ξεπερασθεί από τα πράγματα, με τρόπο που το καθιστά θνησιγενές:
- Τα χθεσινά στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας έδειξαν ότι βαθαίνει ακόμη περισσότερο η ύφεση, με το ΑΕΠ να υποχωρεί κατά 5,5% το πρώτο τρίμηνο σε ετήσια βάση και την (πολυδιαφημισμένη από την κυβέρνηση) ανάκαμψη των εξαγωγών να αποδεικνύεται... μαγική εικόνα. Ορισμένοι αναλυτές ανεβάζουν το ποσοστό υποχώρησης του ΑΕΠ για το 2011 στο 5%, πολύ πάνω από το 3,8% που περιμένει η κυβέρνηση. Αν αυτή η βασική για τη χάραξη της οικονομικής πολιτικής πρόβλεψη έχει ήδη ανατραπεί, είναι φανερό ότι η προσπάθεια ακραίου δημοσιονομικού «συμμαζέματος» μέσα στο τρέχον έτος πολύ δύσκολα θα επιτύχει και είναι πολύ πιθανό στις επόμενες επισκέψεις της η τρόικα να διαπιστώσει ότι ούτε αυτή προσπάθεια προχωρά όπως περίμενε, οδηγώντας και πάλι τη χώρα σε περιπετειώδεις διαπραγματεύσεις για την εκταμίευση της επόμενης δόσης.
- Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα προανήγγειλε χθες την αύξηση του βασικού της επιτοκίου, για δεύτερη φορά φέτος. Η αύξηση κατά 0,25% αναμένεται στις 7 Ιουλίου, ενώ η «σκληρή» αντιπληθωριστική γραμμή της ΕΚΤ προδιαθέτει τους αναλυτές για άλλη μια αύξηση ως το τέλος του έτους. Μια τόσο σκληρή νομισματική πολιτική, που θα διατηρήσει και το ευρώ σε πολύ υψηλή ισοτιμία τους επόμενους μήνες, προσθέτει δυσβάστακτα βάρη σε μια οικονομία υπερχρεωμένη και με σοβαρά προβλήματα ανταγωνιστικότητας, όπως η ελληνική. Το ήδη υπερβολικά φιλόδοξο πρόγραμμα του νέου μνημονίου είναι αμφίβολο αν μπορεί να αντέξει τέτοια πρόσθετα βάρη.
- Το τραπεζικό σύστημα της χώρας, που ήδη αδυνατεί να τροφοδοτήσει την οικονομία με την αναγκαία για την ανάκαμψη ρευστότητα, θα φορτωθεί νέα σημαντικά βάρη, που θα καταστήσουν ακόμη δυσκολότερη την προσπάθεια υποστήριξης των επιχειρήσεων και των καταναλωτών. Η σκληρή λιτότητα θα αυξήσει κατακόρυφα τις επισφάλειες, η Τράπεζα της Ελλάδος θα πιέσει για ακόμη υψηλότερους δείκτες κεφαλαιακής επάρκειας, ενώ η ΕΚΤ θα συνεχίσει να πιέζει για να πάρει πίσω τα δανεικά που έχει προσφέρει στις ελληνικές τράπεζες. Σε αυτά τα προβλήματα θα πρέπει να προστεθεί το κόστος για τις ελληνικές τράπεζες από τη διαφαινόμενη επιμήκυνση του ελληνικού χρέους, που θα πιέσει ακόμη περισσότερο τη ρευστότητα και θα εκθέσει τις τράπεζες σε μεγαλύτερο κίνδυνο απωλειών από μια αναδιάρθρωση του χρέους. Είναι απορίας άξιον, λοιπόν, πώς περιμένει η κυβέρνηση να βγει η οικονομία από το φαύλο κύκλο της ύφεσης, χωρίς να διαφαίνεται προοπτική αύξησης της ρευστότητας από τις τράπεζες.
Δυστυχώς φαίνεται ότι στους ήδη υψηλούς συντελεστές δυσκολίας του νέου μνημονίου προστίθενται νέοι παράγοντες, που πολύ σύντομα θα οδηγήσουν σε νέο εκτροχιασμό. Και τότε η κυβέρνηση θα κληθεί να διαπραγματευθεί με πολύ δυσμενείς όρους την αναδιάρθρωση του χρέους, αφού τρίτη ευκαιρία στην Ελλάδα θα είναι αδύνατο να δώσουν οι κυβερνήσεις του Βορρά.