Το τελευταίο δίμηνο καταγράφονται μεγάλες μετακινήσεις κεφαλαίων εντός της Ευρωζώνης οι οποίες έχουν καταστήσει την προωθούμενη συμφωνία για την αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους τόσο ακραία επωφελή για τους κερδοσκόπους και τόσο εξοργιστικά ακριβή για τους φορολογούμενους της Ευρωζώνης που ο δικαιολογημένος φόβος της οργής του κόσμου θα υποχρεώσει σε αναθεώρησή της. Την ίδια στιγμή, η προοπτική μιας περαιτέρω φυγής κεφαλαίων από την ευρωπαϊκή περιφέρεια προς την Γερμανία σε περίπτωση που δεν επιτευχθεί μια συμφωνία για την Ελλάδα ως τα τέλη του χρόνου, γίνεται τόσο επικίνδυνη που είναι σίγουρο ότι θα δούμε συμφωνία επί ενός αναθεωρημένου σχεδίου μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα.
Τα σημερινά προβλήματα οφείλονται στο ότι η γραφειοκρατία της Ευρώπης είχε θολή μόνον κατανόηση περί το πώς δουλεύουν οι συμφωνίες ανταλλαγής χρέους στα πρότυπα των ομολόγων Μπράντι και καμία απολύτως κατανόηση περί το πώς μπορεί να αλληλεπιδρούν με τη δυναμική των αγορών. Η ευρωπαϊκή γραφειοκρατία θα έπρεπε κανονικά να είχε αναθέσει αυτό το έργο σε ανθρώπους που διαθέτουν εμπειρία στην αναδιάρθρωση δημόσιου χρέους αλλά θέλησε να κρατήσει τον έλεγχο και τη δόξα για τον εαυτό της. Λάθος…
Εδώ και μερικές εβδομάδες όλοι οι καρχαρίες των hedge funds συζητούν για το πώς η λεγόμενη ‘συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα’ ή αλλιώς η προτεινόμενη προσφορά ανταλλαγής των ελληνικών ομολόγων με νέους ασφαλέστερους τίτλους έρχεται σε αυτούς ‘λουκούμι’. Κατά τις εκτιμήσεις τους, ένας επενδυτής πρέπει να αγοράσει ελληνικά ομόλογα, για παράδειγμα μια 10ετή έκδοση, στις σημερινές τιμές της αγοράς, να περιμένει ένα - δυο μήνες μέχρι να ολοκληρωθεί η συμφωνία ανταλλαγής χρέους και να γίνουν οι επίσημες προτάσεις και στη συνέχεια να ανταλλάξει τους ελληνικούς τίτλους που αγόρασε με τους νέους ασφαλείς τίτλους.
Η συμφωνία είναι ‘λουκούμι’, λένε οι άνθρωποι των hedge funds, επειδή τα ομολόγα με μηδενικό κουπόνι που προσφέρονται ως εγγύηση για την ανταλλαγή καλύπτουν και με το παραπάνω το κόστος της αγοράς του ελληνικού ομολόγου που κάνεις σήμερα. Έτσι παίρνεις ένα ομόλογο χωρίς να έχεις δώσει ούτε σεντ. Τα πράγματα βέβαια δεν είναι έτσι ακριβώς, τα λεφτά στην πραγματικότητα πληρώνονται από τους φορολογούμενους της Ευρωζώνης οι οποίοι παρέχουν τις εγγυήσεις για τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας που βάζει το χρήμα για να αγοράσει τα ομόλογα μηδενικού επιτοκίου.
Για παράδειγμα στα τέλη της περασμένης βδομάδας τα 10ετή ελληνικά ομόλογα πλειστηριάζονταν στα 39 σεντς το ευρώ και προσφέρονταν προς πώληση στα 43 σεντς το ευρώ, ενώ την ίδια στιγμή η αξία ενός γερμανικού ομολόγου μηδενικού επιτοκίου ήταν στο μέσο αυτής αυτής της κλίμακας.
Ένας από τους βασικούς αρχιτέκτονες του σχεδίου Μπράντι είχε πει: «Αυτό που καθιστά δυνατές τις συμφωνίες τύπου Μπράντι για τις υπό πίεση αναδυόμενες αγορές είναι ότι έχεις ένα επιτοκιακό περιβάλλον περί το 8% ή 9% ή και υψηλότερα. Επομένως τα 30ετή αμερικάνικα ομόλογα μηδενικού επιτοκίου που προσφέρονται ως εγγυήσεις για την πληρωμή του κεφαλαίου κοστίζουν μεταξύ 15 και 20 σεντς. Με τα επιτόκια στα χαμηλά που έχουμε σήμερα, το κόστος του ομολόγου μηδενικού επιτοκίου είναι άνω των 40 σεντς. Ήταν τρέλα ακόμα και το ότι σκέφτηκαν πως στο σημερινό κόσμο θα φτιάξουν μια δομή στα πρότυπα των ομολόγων Μπράντι. Ισοδυναμεί με μια προπληρωμή σχεδόν του μισού χρέους που αναδιαρθρώνεις».
Για να είμαστε δίκαιοι, με βάση το δεύτερο ελληνικό πακέτο της 21ης Ιουλίου, η αποπληρωμή αφορά μόνον 32 σεντ το ευρώ. Από τότε όμως η εκροή κεφαλαίων από την ευρωπαϊκή περιφέρεια προς τα γερμανικά ομόλογα έχει αυξήσει το κόστος των εγγυήσεων πλέον του ενός τετάρτου.
Έτσι οι κερδοσκόποι, οι διαχειριστές των hedge funds και όλοι αυτοί, που υποτίθεται πως ήταν και ο στόχος του ‘κουρέματος’ του ελληνικού χρέους, γίνονται αποδέκτες ενός μεγάλου και απαλλαγμένου κινδύνων κέρδους. Εκτός βέβαια αν αλλάξει συμφωνία ή ας πούμε επανασταθμιστεί, προκειμένου να γίνει λιγότερο επωφελής για τους κερδοσκόπους και πιο φτηνή για τους φορολογούμενους της Ευρωζώνης που εγγυώνται τον ευρωπαϊκό μηχανισμό διάσωσης.
Αν βεβαίως το ζήτημα αφορούσε μόνο το πώς θα στερήσουμε τα λεφτά από μια συμμορία σατανικών Αγγλοσαξόνων κερδοσκόπων, αυτή η επαναστάθμιση θα είχε ήδη συμφωνηθεί κατ’ ιδίαν μεταξύ της ευρωπαϊκής γραφειοκρατίας και των πολιτικών ηγετών. Να όμως που η επαναστάθμιση θα επηρεάσει και τις τράπεζες του ευρωπαϊκού πυρήνα, ιδίως της Γαλλίας, και τους φίλους τους στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.
Έτσι μολονότι η γερμανική ηγεσία είναι εξοργισμένη με το πώς οι όροι της συμφωνίας της 21ης Ιουλίου στράφηκαν εναντίον της, είναι απρόθυμη επί του παρόντος να επιμείνει πολύ σε ένα εκ νέου άνοιγμα της συμφωνίας.
Παρ’ όλα αυτά είναι πολύ πιθανό ότι θα το κάνει από τη στιγμή που θα εγκριθεί η επέκταση των αρμοδιοτήτων του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας και από το τελευταίο Κοινοβούλιο των 17 – πιθανότατα της Σλοβακίας. Στη συνέχεια καθώς τα νούμερα της παρούσας συμφωνίας θα γίνονται καλύτερα κατανοητά από τους ψηφοφόρους, θα ακουστεί πολύ εύλογη μια θέση υποστήριξης της αύξησης του ονομαστικού κουρέματος των ομολογιούχων, πιθανότατα σε 50 σεντ το ευρώ.
Γιατί όμως να πιστέψει κανείς ότι η συμφωνία θα κλείσει μέχρι το Δεκέμβρη – από τη στιγμή κιόλας που έχει δει πόσο κακή ήταν η διαχείριση της ελληνικής κρίσης μέχρι σήμερα; Κι από τη στιγμή που η πλειοψηφία του κόσμου πιστεύει πως η χρεοκοπία της Ελλάδας έχει ήδη συντελεστεί, θα ήταν άραγε τόσο μεγάλο το σοκ από ένα ‘σκληρό χρεοστάσιο’, με την έννοια του ανεξέλεγκτου, από ό,τι μια συμφωνία ανταλλαγής χρέους ως προϊόν διαπραγμάτευσης;
Ναι. Το πραγματικό πρόβλημα δεν είναι οι διαγραφές του ελληνικού χρέους ως τέτοιες αλλά οι πιθανές επιπτώσεις στη σταθερότητα του συστήματος πληρωμών της Ευρωζώνης. Αν έρθει Δεκέμβριος και η ελληνική κυβέρνηση δεν έχει ρευστότητα να πληρώσει για βασικές της υπηρεσίες ή για την εξυπηρέτηση του χρέους της, μπορεί να υποχρεωθεί να προσφύγει στις δυνατότητες που της αναγνωρίζονται από το άρθρο 65 της τελευταίας εκδοχής των ευρωπαϊκών συνθηκών. Σύμφωνα με το άρθρο αυτό, η ελληνική κυβέρνηση μπορεί να θέσει περιορισμούς στην διαφορετικά ελεύθερη διακίνηση κεφαλαίων εντός της ΕΕ για λόγους φορολόγησης, ή ‘εποπτείας των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων’, ή ‘κρατικής πολιτικής ή δημόσιας ασφάλειας’.
Θα μπορούσε να τεθεί υπό περιορισμούς, μεταξύ των άλλων, η απόσυρση μετρητών από τις τράπεζες ή οι μετακινήσεις κεφαλαίων; Και τι επιπτώσεις θα έχει αυτό στην ψυχολογία των καταθετών στις άλλες χώρες της περιφερειακής Ευρώπης; Κανείς δεν θέλει να μάθει την απάντηση σε αυτές τις ερωτήσεις και ιδίως στις ερωτήσεις που πολύς κόσμος ήδη συζητά χαμηλόφωνα. Και γι’ αυτό είναι που θα κλείσει η συμφωνία με πιο σκληρούς όρους για τους ομολογιούχους ως τον Δεκέμβρη.