«Η Ελλάδα απειλείται με χρεοκοπία, ωστόσο οι πλούσιοι βγάζουν την περιουσία τους στο εξωτερικό. Οι πολιτικοί μαίνονται, οι δημόσιοι υπάλληλοι δεν ξέρουν τι να κάνουν. Και οι φτωχοί πληρώνουν το μάρμαρο», υπογραμμίζει το γερμανικό περιοδικό «Stern». Η περίπτωση του εφοπλιστή Γ. Προκοπίου απασχόλησε με πηχυαίους τίτλους τα μέσα ενημέρωσης, όταν ο δεύτερος μεγαλύτερος εφοπλιστής της Ελλάδας βρέθηκε στο στόχαστρο των φορολογικών Αρχών. Για πρώτη φορά φάνηκε να γίνεται πραγματικότητα η κυβερνητική εξαγγελία ότι όλοι οι Έλληνες πρέπει να επωμιστούν το βάρος του χρέους, προκειμένου να σωθεί η χώρα.
Ωστόσο δύο ημέρες μετά την κλήση των Αρχών για τακτοποίηση της οφειλής του, σύμφωνα με διαρροή της ΕΥΠ, εκείνος μετέφερε στην Ελβετία 600 εκατ. ευρώ. Ηταν ένα είδος προειδοποίησης του δισεκατομμυριούχου ότι θα ήταν καλύτερα να τον αφήσουν στην ησυχία του, παρά να μεταφέρει το σύνολο των επιχειρήσεών του στο εξωτερικό.
Το γεγονός αυτό αποδεικνύει – γράφει το «Stern» – ότι όλα παραμένουν όπως ήταν παλιά: O λαός θα πρέπει να κάνει οικονομίες, ενώ εκείνος που έχει χρήματα και διασυνδέσεις δεν έχει τίποτα να φοβάται.
Ως προς αυτό ο Γιάννης Στουρνάρας, διευθυντής του ΙΟΒΕ, παρατηρεί: «Είμαστε μια φτωχή χώρα των πλούσιων ανθρώπων. Και αυτοί οι πλούσιοι δεν πληρώνουν φόρους, επειδή λείπει η πολιτική βούληση. Εδώ συνεχίζει να κυριαρχεί το πελατειακό σύστημα. Τα συμφέροντα της πολιτικής και της οικονομίας είναι στενά συνυφασμένα, και οι πολιτικοί δεν είναι πρόθυμοι να αλλάξουν αυτό το καθεστώς».
Πριν από έναν χρόνο ακόμη ο Στουρνάρας ήταν αισιόδοξος ότι θα αποκαλυπτόταν το πραγματικό μέγεθος της φοροδιαφυγής από τον εντοπισμό μέσω δορυφόρου πολυτελών κατοικιών με πισίνες και τη δημοσιοποίηση λιστών με γιατρούς και δικηγόρους που πλήρωναν λιγότερους φόρους από τους βοηθούς τους.
«Αλλά δεν έπιασαν κανένα μεγάλο ψάρι», λέει. «Δεν ξέρω κανέναν που να καταδικάστηκε. Οι μικρομεσαίοι επωμίζονται το βάρος. Αυτό είναι απαράδεκτο. Αποτελεί ένα δηλητήριο για την κοινωνία, που θα ζητήσει να εκδικηθεί».
Από πλευράς του ο Γενικός Γραμματέας Πληροφοριακών Συστημάτων του υπουργείου Οικονομικών Διομήδης Σπινέλλης αναφέρει: «Αγωνιζόμαστε σε πολλά μέτωπα. Η είσπραξη των φόρων κοστίζει πολύ αίμα και ιδρώτα». Ο Σπινέλλης κατασκευάζει ήδη ένα ηλεκτρονικό σύστημα ελέγχου, στο οποίο θα διασταυρώνει πληροφορίες από διαφορετικές φορολογικές δηλώσεις. «Εργαζόμαστε μέχρι και τρεις συνεχόμενες μέρες χωρίς να κοιμόμαστε. Δεν είναι πάντοτε εύκολο να κινητοποιείς τους συνεργάτες σου».
Λέει ότι αναγκάστηκε να απολύσει 200 άτομα, που δεν μπορούσαν να ανταποκριθούν σε αυτούς τους ρυθμούς λόγω οικογενειακών υποχρεώσεων. Όσοι έχουν απομείνει, λαμβάνουν λιγότερα χρήματα για περισσότερη δουλειά. Αλλά η αποστολή αξίζει. Το σύστημα του Σπινέλλη εντόπισε μερικούς φοροφυγάδες και κινητοποίησε τις τοπικές εφορίες. Ωστόσο, όπως προσθέτει και ο ίδιος «Η είσπραξη δεν είναι δική μου αρμοδιότητα, δεν γνωρίζω ποσά».
Σύμφωνα με φορολογικά στοιχεία, 20.000 ελεύθεροι επαγγελματίες έχουν ετήσιο εισόδημα μεγαλύτερο των 100.000 ευρώ και μόνο 73 φορολογούνται για εισόδημα μεγαλύτερο του ενός εκατ. ευρώ. Η πλειοψηφία, περίπου 700.000, δεν πληρώνουν ούτε ένα σεντ, επειδή το εισόδημά τους κυμαίνεται δήθεν κάτω των 12.000 ευρώ.
Ο καθηγητής οικονομίας Σάββας Ρομπόλης εκτιμά τις απώλειες από τη φοροδιαφυγή των ελευθέρων επαγγελματιών σε 15 δισ. ευρώ ετησίως. Αυτό και μόνο θα αρκούσε για να καλυφθεί το ετήσιο δημόσιο χρέος, ενώ αν προσέθετε κανείς και τους φόρους από τη ναυτιλία και τον τουρισμό, θα εξοικονομούσε άλλα 20 δισ. Και ενώ υπό άλλες συνθήκες στην Ελλάδα τα πράγματα θα μπορούσαν να είναι τόσο καλά όπως και στη Σουηδία, δεν μπορούν να εισπραχθούν αξιόλογα ποσά.
Όσον αφορά την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής σε πρακτικό επίπεδο, ο διευθυντής του ΣΔΟΕ Νικόλας Λέκκας δηλώνει: «Η Ελλάδα είναι αποφασισμένη να μη χρεοκοπήσει. Τώρα εφαρμόζουμε αυστηρά τους νόμους», ενώ ταυτόχρονα βγάζει μια λίστα και λέει: «Να ένας γιατρός. Σε επτά χρόνια έχει φορολογηθεί συνολικά για 172.000 ευρώ, ενώ στον λογαριασμό του διαθέτει 5,5 εκατ. ευρώ».
Ο νέος διευθυντής ακολουθεί την πορεία του προκατόχου του Γιάννη Καπελέρη, ο οποίος με την έναρξη της κρίσης δήλωνε στα μέσα ενημέρωσης ότι το πάρτι και ο καιρός που οι φοροφυγάδες κατέφευγαν σε βουλευτές ή στον υπουργό οικονομικών έχουν πια παρέλθει. Πολλοί Έλληνες τον πίστεψαν, διότι τους έδωσε θάρρος, ενώ απέσπασε και θετικά σχόλια από τον Τύπο.
Ο ίδιος ο Καπελέρης έγινε γενικός γραμματέας του υπουργείου Οικονομικών. Τώρα ασχολείται με μια ομάδα 1.700 πολιτών, οι οποίοι διαθέτουν ακίνητα αξίας μεγαλύτερης του 1 δισ. ευρώ. «Μόνο για 19 περιπτώσεις υπάρχει μια οφειλή προς την εφορία της τάξης των 76 εκατ. ευρώ. Είμαστε αποφασισμένοι να αλλάξουμε πολλά. Αλλά χρειαζόμαστε χρόνο. Όλο το σύστημα της είσπραξης των φόρων πρέπει να αναδιοργανωθεί. Μου είναι δυσάρεστο να ξέρω πόσο μεγάλη είναι η έκταση της φοροδιαφυγής, ενώ οι μικρομεσαίοι υποφέρουν από τις αυξήσεις. Κάνουμε προόδους. Αλλά δεν είμαστε ακόμα στο επίπεδο του να μπορούμε να εισπράξουμε χρήματα από αυτούς που τα έχουν».
Από τους 1.200 υπαλλήλους του ΣΔΟΕ έδιωξε το 70%. «Ήταν ήδη πολύ καιρό εδώ. Παραείχαν εξοικειωθεί με την πελατεία τους». Πολλοί από τους νέους υπαλλήλους πρέπει να κάνουν εντατικά μαθήματα υπολογιστών, ενώ ο Λέκκας προσθέτει ότι τώρα πλέον μπορούν να έχουν πρόσβαση σε τραπεζικούς λογαριασμούς και να τους παγώσουν, πράγμα που γίνεται τώρα και από τις τοπικές εφορίες, καθώς δεν χρειάζεται πλέον η σύμφωνη γνώμη της δικαιοσύνης.
Ωστόσο ο οικονομολόγος Γιάννης Στουρνάρας μιλά για την απώλεια μιας ιστορικής ευκαιρίας. «Μια τέτοια ευκαιρία υπάρχει μόνο μια φορά. Αλλά ο πρωθυπουργός αντιμετώπισε κάπως ελαφρά το θέμα και διόρισε φίλους σε υψηλά αξιώματα, αφελείς νεαρούς». Ισχυριζόμενοι ότι θα βάλουν τους μεγάλους στη φυλακή, απλώς έμειναν στους ισχυρισμούς. «Δεν είχαν τα μέσα να εφαρμόσουν αυτές τις αξιώσεις. Οι πλούσιοι έχουν καλούς δικηγόρους και έξυπνους συμβούλους», με αποτέλεσμα τη δημιουργία πολλών off shore εταιρειών, την καταγραφή των σκαφών στην Τουρκία και τη μεταφορά χρημάτων στην Ελβετία, όπου έχουν καταλήξει σε λογαριασμούς Ελλήνων περίπου 600 δισ. ευρώ. «Και το πάρτι συνεχίζεται», προσθέτει ο Στουρνάρας.
Σε ρυθμούς μακριά από την κρίση κινείται η Μύκονος και όπως αναφέρει ο μάνατζερ ενός κλαμπ: «Στη Μύκονο δεν υπάρχει κρίση, ούτε και σε μας», ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις θα πρέπει να μεσολαβήσει ακόμα και υπουργός, προκειμένου να εξασφαλιστεί μια θέση στην κοσμοπολίτικη παραλία.
Σκάνδαλο παρ' όλα αυτά προκλήθηκε, όταν τον Ιούλιο του 2009 σε συναυλία του τραγουδιστή Αντώνη Ρέμου, οι ελεγκτές του υπουργείου Οικονομικών διαπίστωσαν ότι δεν είχαν εκδοθεί αποδείξεις για 1.500 εισιτήρια, ενώ η ύπαρξή τους δεν είχε καταγραφεί στα λογιστικά βιβλία. Και ενώ το πρόστιμο θα έπρεπε να ανέλθει σε δυο εκατομμύρια, η τοπική εφορία το μείωσε σε 10.000 ευρώ. Η υπόθεση αυτή φαίνεται ότι χάθηκε στον λαβύρινθο της ελληνικής δικαιοσύνης, σημειώνει το «Stern».
«Το σύστημα προκαλεί κάποιον να ακολουθήσει τη δικαστική οδό, όταν λαμβάνει ειδοποιητήρια οφειλών που αφορούν μεγάλα ποσά», δηλώνει ο δικηγόρος Λεωνίδας Χαμόδρακας. «Μέχρι όμως να ξεκινήσει η διαδικασία, περνούν έξι με οκτώ χρόνια. Και το ίδιο το κράτος δεν μπορεί παρά σπάνια να εισπράξει αυτά τα χρήματα. Τις περισσότερες φορές αυτό δεν έχει να κάνει με τη διαφθορά. Απλά λείπει ένας αποτελεσματικός μηχανισμός, ο συντονισμός, η οργάνωση».
Την ίδια στιγμή φαίνεται ότι οι συμβολαιογράφοι έχουν πάρα πολλή δουλειά, καθώς σημαντικά ακίνητα μεταφέρονται σε παιδιά ή σε υπερήλικες. Μεταξύ των αιτημάτων των πελατών είναι και η μεταφορά πολυτελών ακινήτων σε off shore εταιρείες, κυρίως με έδρα την Κύπρο. Έτσι, ακόμα και όταν καταφτάνει από το κράτος ένταλμα πληρωμής, δεν υπάρχει τίποτα πλέον στα ονόματα των δικαιούχων.
Οι Έλληνες χρωστούν συνολικά 41 δισ. ευρώ στο κράτος από φοροδιαφυγή. Ήδη ανακοινώθηκε λίστα με 8.000 επιχειρήσεις, οι οποίες μαζί με ακόμα 6.500 πολίτες αφορούν το 90% των συνολικών οφειλών. Κατά την προεκλογική του εκστρατεία ο πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου έδειχνε αυτή τη λίστα, λέγοντας: «Λεφτά υπάρχουν». Τώρα, ακόμα και η φιλοκυβερνητική εφημερίδα «Τα Νέα» μιλά για «λίστα-φαντασμάτων», όπως υποστηρίζει το περιοδικό.
Αλλά και επιχειρήσεις που έχουν κηρύξει πτώχευση εδώ και 20 χρόνια βρίσκονται στο στόχαστρο των ελεγκτών. Ο Χαμόδρακας για παράδειγμα εκπροσωπεί μια κατασκευαστική εταιρεία, που βρίσκεται στη λίστα με χρέος προς το δημόσιο ύψους 3 εκατ. ευρώ. «Αλλά η επιχείρηση έχει κηρύξει πτώχευση από το 1996. Δεν υπάρχει τίποτα που να μπορούν να πάρουν. Και αυτό συμβαίνει με τις περισσότερες εταιρείες».
Κατά πάσα πιθανότητα θα μπορέσουν να εισπραχθούν 8 δισ. από αυτά τα χρέη, όπως εκτιμά ο καθηγητής Ρομπόλης. «Η κυβέρνηση δεν έχει κανένα σχέδιο και οι δομές του κράτους είναι όπως παλιά. Ακόμη και αν κάποιος εισέπραττε σήμερα το συνολικό χρέος ύψους 350 δισ. ευρώ, οι Έλληνες σε δέκα χρόνια θα βρίσκονταν ξανά στο ίδιο σημείο όπως και σήμερα. Και οι μεταρρυθμίσεις που εισηγείται η ΕΕ θα τα έκαναν όλα πολύ χειρότερα».
Αυτό που παρατηρεί είναι ότι η μία φορολογική αύξηση διαδέχεται την άλλη, και παρ' όλα αυτά τα έσοδα του κράτους μειώνονται, επειδή η οικονομία φθίνει. Το ΑΕΠ συρρικνώθηκε τα τελευταία δέκα χρόνια κατά 10,2%, ενώ οι ξένες επενδύσεις μειώθηκαν κατά 38%. Τόσο το έλλειμμα όσο και το ποσοστό ανεργίας αυξάνονται. Και η κυβέρνηση ανακοίνωσε έναν έκτακτο φόρο μέχρι και 10 ευρώ ανά τετραγωνικό μέτρο για τα ακίνητα, το οποίο αναμένεται να εισπραχθεί μέσω του λογαριασμού ρεύματος.
Ο Ρομπόλης κλείνει καταλήγοντας: «Πρέπει κανείς να ξεκαθαρίσει στους πλούσιους ότι τα πράγματα θα είναι ζοφερά και γι' αυτούς, αν δεν συνεισφέρουν. Αν δεν κάνουν τίποτα, θα έρθουν μέρες, στις οποίες οι φτωχοί θα βάλουν φωτιά στα σπίτια τους».