Ο κίνδυνος διάλυσης της ΕΕ και η πρόκληση του Βερολίνου

Σα manager ποδοσφαιρικής ομάδας, ο Wolfang Schauble, υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας, είναι απρόθυμος να δώσει χώρο στους αντιπάλους. Με τη Γερμανία να βρίσκεται στις 16 καλύτερες χώρες της ευρωζώνης καθώς αναδεικνύεται από την ύφεση, δε υπάρχει λόγος να εκχωρηθούν τα πλεονεκτήματά της.

Αλλά ενώ μια τέτοια τοποθέτηση μπορεί να είναι σωστή στον αθλητικό χώρο, τα σχόλια του κ. Schauble στην Ομοσπονδιακή Βουλή, ή στο Κοινοβούλιο, έχουν δημιουργήσει αγανάκτηση παντού στην Ευρώπη. Καθώς η συνέπεια της οικονομικής κρίσης κινείται σε μια νέα φάση στη οποία οι σχετικές εστίες είναι περισσότερο στην ευρύτερη πραγματική οικονομία και τα δημόσια οικονομικά απ' ό,τι στις τράπεζες και άλλους βεβαρημένους τομείς, η Γερμανία αντιμετωπίζει τις κατηγορίες ότι δεν είναι πλέον ομαδικός παίχτης.

Η καγκελάριος Angela Merkel, θα φθάσει στη σύνοδο κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης της Πέμπτης στις Βρυξέλλες υπό πίεση όχι λόγω της απροθυμίας του Βερολίνου να ενισχυθεί η Ελλάδα, το συντροφικό μέλος της ευρωζώνης όπου οι ανησυχίες για τα δημόσια οικονομικά είναι οι οξύτερες. Με την ευρωζώνη να αντιμετωπίζει την πιο ταραχώδη περίοδο της δεδομένου ότι το ενιαίο νόμισμα προωθήθηκε το 1999 – και που θα μπορούσε να καθορίσει τη μοίρα του -η Γερμανία καλείται να πάρει το προβάδισμα στην προώθηση της ανάπτυξης στην περιοχή.

Μετά από εντατικούς ρυθμούς κατά τη διάρκεια των χρόνων πριν από την παγκόσμια κρίση, οι γερμανοί εξαγωγείς γρήγορα ωφελήθηκαν από την οικονομική βελτίωση που ακολούθησε. Αλλά με την κυβέρνηση να κρατά επίσης μια σκληρή στάση στον προϋπολογισμό, και τους καταναλωτές της χώρας προσεκτικούς όπως πάντα, η εγχώρια ζήτηση δεν έχει κρατήσει το ρυθμό της καθως η ώθηση στην ευρωπαϊκή ανάπτυξη ήταν μικρή. Η ομιλία του κ. Schauble ακολούθησε μια συνέντευξη των Financial Times στην οποία η Christine Lagarde, υπουργός Οικονομικών της Γαλλίας, έκανε δημόσια την κριτική της, ρωτώντας εάν οι χώρες που έχουν τα μεγάλα εμπορικά πλεονάσματα δεν θα μπορούσαν "να κάνουν κάτι".

Μέχρι αργά πέρυσι, το να είναι κάποιος μέλος της ευρωζώνης ενέπνεε μια άνεση, ειδικά για τις μικρότερες χώρες, οι οποίες προφυλάχθηκαν από τις κρίσεις συναλλαγματικής ισοτιμίας. Η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη -το όνειρο ενός μεγάλου μέρους της πολιτικής πλειοψηφίας της ηπείρου από το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο- εμφανίστηκε να γίνεται μια πραγματικότητα, ακόμα κι αν παρέμεινε μια νομισματική και όχι πολιτική ένωση. Τώρα, η συζήτηση πέρα από τη Γερμανία έχει τεθεί για μια ενδεχομένως καταστρεπτική ρωγμή στο 11ο πιο παλαιό μέλος της ευρωζώνης.

Για τις πιο αδύναμες χώρες - ιδιαίτερα στη νότια Ευρώπη - η νομισματική ένωση έχει γίνει στενάχωρη. Οι οδύνες της Ελλάδας ανέβασαν τον κίνδυνο διάλυσης της ευρωζώνης.

Με την υποτίμηση νομίσματος που δεν είναι επιλογή, το πείσμα της Γερμανίας δεν δίνει το περιθώριο σε άλλες χώρες παρά να ακολουθήσουν την ανταγωνιστικότητα της , την στοχευμένη στρατηγική της και τους δεσμευτικούς οικονομικούς όρους της. "Εάν όχι, σηκώστε τα χέρια σας και πείτε, `θέλω να φύγω από το ευρώ", "λέει ο Jacques Delpla του Συμβουλίου Οικονομικής Ανάλυσης (Conseil d'Analyse Economique), το οποίο συμβουλεύει τη γαλλική κυβέρνηση.

Αυτό όμως δεν το βλέπουν στη Γερμανία. Είναι χώρα όπου οι όποιες επιτυχίες ήρθαν δύσκολα. Στο πρώτο μισό της τελευταίας δεκαετίας, η Σοσιαλοδημοκρατική κυβέρνηση του Gerhard Schrοder αντιμετώπισε την κοινωνική ανησυχία καθώς ανάγκασε μέσω των δομικών μεταρρυθμίσεων να συγκρατηθούν τα δημόσια έξοδα και να ωθηθεί η ανταγωνιστικότητα αγοράς εργασίας. Τώρα, πολλοί Γερμανοί υποστηρίζουν, ότι πρέπει και άλλες χώρες να κάνουν αλλαγές.

Οι αναλυτές απορρίπτουν φωνές όπου η Γερμανία θα μπορούσε να αλλάξει τη συμπεριφορά της σε μια νύχτα. "Δεν ζούμε σε μια κεντρικά προγραμματισμένη οικονομία," λέει Jοrg Kramer, οικονομολόγος στην Commerzbank στη Φρανκφούρτη. "Η Γερμανία δεν μπορεί να αλλάξει το πρότυπό της, επειδή είναι το πρότυπο εκατομμυρίων ατόμων και επιχειρήσεων."

Οι Γερμανοί απορρίπτουν επίσης την ιδέα ότι απέτυχαν να υποστηλώσουν την εγχώρια ζήτηση. Κατά τη διάρκεια των χειρότερων περιόδων της οικονομικής κρίσης, οι επιχορηγήσεις για το μειωμένο ωράριο απέτρεψαν μια απότομη άνοδο στην ανεργία. Το λανσάρισμα της ιδέας επιχορηγήσεις "cash-for-clunkers" στο Βερολίνο για νέες πωλήσεις αυτοκινήτων, που αντιγράφηκε από τις ΗΠΑ μεταξύ άλλων χωρών, σήμαινε ότι ακόμα κι αν η γερμανική οικονομία είναι σε ύφεση τα έξοδα του καταναλωτή ουσιαστικά αυξήθηκαν. Η πραγματική προσωπική κατανάλωση ήταν επάνω από 0,3%, έναντι μιας πτώσης 0,6% στις ΗΠΑ. Το εμπορικό πλεόνασμα της Γερμανίας μειώθηκε σημαντικά πέρυσι. "Η Γερμανία ήταν σε θέση να χρησιμεύσει ως σημαντική «προφύλαξη» για την παγκόσμια ζήτηση," υποστήριξε ο Axel Weber, Πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Τράπεζας, σε μια ομιλία στη Δανία τη Δευτέρα.

Για να ενισχύσουν την υπεράσπισή τους, οι γερμανοί που χαράζουν πολιτικές επισημαίνουν επίσης, ότι ακόμη και η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης δεν μπορεί να μετασχηματίσει τις προοπτικές της περιοχής μόνη. Η ισχυρότερη γερμανική ανάπτυξη θα ωθούσε την ζήτηση για εισαγωγές από τη Γαλλία κάτι που ανυψώνει, για παράδειγμα, τη γαλλική οικονομία επίσης. Αλλά τέτοια κέρδη είναι πιθανό να είναι μέτρια. Σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Οικονομικών και Κοινωνικής Έρευνας που είναι στο Λονδίνο, του οποίου το οικονομικό πρότυπο χρησιμοποιείται ευρέως στα υπουργεία οικονομικών της Ευρώπης και στις κεντρικές τράπεζες, μια άνοδος 1% στο γερμανικό ακαθάριστο εγχώριο προϊόν αυξάνει το γαλλικό ΑΕΠ 0,2 % στο πρώτο έτος. Ακόμα και τότε, θα υπήρχε ένα μειονέκτημα. Η γρηγορότερη ανάπτυξη της Γερμανίας σχεδόν βέβαια θα οδηγούσε σε γρηγορότερη αύξηση των επιτοκίων.

Η άποψη της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας είναι ότι στην πρώτη δεκαετία της νομισματικής ένωσης, το ισχυρότερο μέλος της ομάδας συμπλήρωνε τη χαμένη ανταγωνιστικότητα στα χρόνια μετά από την ένωση της Ανατολικής και της Δυτικής Γερμανίας το 1990. Ο Jean-Claude Trichet, Πρόεδρος της ΕΚΤ, είπε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τη Δευτέρα ότι τα εμπορικά πλεονάσματα της Γερμανίας ήταν επίσης ένας τρόπος εξοικονόμησης χρημάτων για έναν γρήγορα γηράσκοντα πληθυσμό.

Κατά συνέπεια η γρήγορη γερμανική ανάπτυξη θα μεγάλωνε τους φόβους της ΕΚΤ για υψηλότερο πληθωρισμό. Για το γαλλικό Υπουργείο Οικονομικών, οι υψηλότερες δαπάνες δανεισμού θα εξάλειφαν λίγο πολύ τα ευεργετικά αποτελέσματα στα εισοδήματα της ισχυρότερης γερμανικής ανάπτυξης, σύμφωνα με το πρότυπο NIESR. "Ακόμη και σε μια νομισματική ένωση, πρέπει να βάλετε το σπίτι σας σε τάξη. Δεν μπορείτε να περιμένετε να γίνει από άλλους, "λέει ο Ray Barrell, διευθυντής ειδήσεων.

Κατά συνέπεια, η οικονομική μοίρα των χωρών της ευρωζώνης βρίσκεται στα χέρια τους. Κίνδυνος υπάρχει στην εκδοχή ενός καταστροφικού γείτονα επαίτη που μπορεί να ακολουθήσει αντιπληθωριστική πολιτική εξόδων (με νίκη της Γερμανίας στις ποινικές ρήτρες).

Άλλες χώρες αναγκάζονται να μειώσουν τους μισθούς, κάτι που σημαίνει ότι η Γερμανία θα χάσει την ανταγωνιστικότητα. Έτσι τι θα κάνουν οι Γερμανοί ;" ρωτά ο Paul De Grauwe, καθηγητής οικονομικών στο πανεπιστήμιο τoυ Leuven Πανεπιστημίου του Βελγίου. "Το πρότυπό τους, για το οποίο είναι τόσο υπερήφανοι, θα φθίνει... Πάρα πολλές χώρες θέλουν να στηρίξουν το πρότυπό τους στα πλεονάσματα εξαγωγής - και αυτό δεν είναι ένα πρότυπο που θα οδηγήσει στην εγχώρια ζήτηση και την ανάπτυξη." Ακόμα χειρότερα, η πίεση από τις χρηματιστηριακές αγορές που δημιουργούνται από την κρίση πέρα από την Ελλάδα μπορεί να αναγκάσει άλλες κυβερνήσεις να κρατήσουν σε χαμηλά επίπεδα τα έξοδα όταν οι οικονομίες τους είναι ασθενείς, υπονομεύοντας κατά συνέπεια περαιτέρω προοπτικές ανάκαμψής τους.

Είναι πράγματι όλα θέμα απαισιοδοξίας; Όχι απαραιτήτως. Η οικονομία της Γερμανίας μπορεί να προσαρμοστεί αυτόματα. Ο κ. Delpla στο Conseil d'Analyse Economique επισημαίνει ότι ως αποτέλεσμα της μετριοπάθειας αμοιβών, τα εταιρικά κέρδη έχουν αυξηθεί σε περίπου 40 % του ΑΕΠ - πολύ υψηλότερα από τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Η κάποια επανισορρόπηση εμφανίζεται αναπόφευκτη, δεδομένου ότι τα "γερμανικά συνδικάτα θα θυμώσουν καθώς δε βλέπουν τους μισθούς τους να ανεβαίνουν", λέει.

Ο κ. Weber υποστηρίζει ότι η προηγούμενη επιτυχία εξαγωγής της Γερμανίας "ωθήθηκε από την ισχυρή αλλά τελικά μη αποδεκτή παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη" που είναι απίθανο να επαναληφθεί, προσθέτοντας: Οι "γερμανικές επιχειρήσεις θα πρέπει φυσικά να εστιάσουν περισσότερο στην εγχώρια αγορά από πριν."

Αλλού, οι τιμές μπορούν να πέσουν, βοηθώντας άλλες χώρες να επανακτήσουν την ανταγωνιστικότητα. "Θα είναι φτηνότερο για έναν Γερμανό να πάει διακοπές στην Ελλάδα ή να αγοράσει ένα σπίτι στην Ισπανία," λέει ο κ. Delpla. Η ΕΚΤ και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θέλουν οι χώρες της ευρωζώνης να πιάσουν τη στιγμή να επιχειρήσουν μεταρρυθμίσεις της αγοράς εργασίας που θα αυξήσουν την αποδοτικότητα και την ευελιξία δαπανών.

Η ανησυχία είναι ότι οι άκαμπτες ευρωπαϊκές οικονομίες θα αργήσουν πάρα πολύ για να προσαρμοστούν, διακινδυνεύοντας την κοινωνική σύγκρουση και τις πολιτικές εντάσεις. Η εμπειρία της Γερμανίας στην προηγούμενη δεκαετία δείχνει ότι μπορεί να πάρει χρόνια για να αποκατασταθεί η ανταγωνιστικότητα εντός της νομισματικής ένωσης της Ευρώπης, στην οποία οι συναλλαγματικές ισοτιμίες καθορίζονται – και το παγκόσμιο περιβάλλον παλιότερα ήταν ευνοϊκότερο.

Η αρχηγεία της Γερμανίας, επιπλέον, μπορεί να αποδειχθεί απλά πάρα πολύ μεγάλη για άλλους. Μέχρι τον περασμένο χρόνο, όταν ήταν αισθητά υψηλότερα από την κατάρρευση στην παραγωγή, οι δαπάνες εργασίας των μονάδων της λίγο αυξήθηκαν σε μια δεκαετία. Κατά τη διάρκεια της ίδιας περιόδου, αυτές είχαν αυξηθεί στην Ισπανία, την Ιρλανδία και την Ελλάδα κατά 25% ή περισσότερο. Ακόμη και η Γαλλία παρουσίασε αύξηση σχεδόν 20 %.

"Το μέγεθος [ της προσαρμογής που απαιτείται ] είναι τόσο μεγάλο που πρόκειται να είναι εξαιρετικά μακρύ και επίπονο – ειδικά εάν είμαστε σε ένα περιβάλλον πολύ χαμηλού-πληθωρισμού," λέει ο Jean Pisani-Ferry (Bruegel,Βρυξέλλες) "Εάν οι γερμανικοί μισθοί είναι παγωμένοι, είναι σχεδόν μάταιο το τι μπορείτε να επιτύχετε σε μια χώρα όπως η Ισπανία."

Η εύθραυστη οικονομική ανάπτυξη θα μπορούσε επίσης να επιδεινώσει τις αδυναμίες στο οικονομικό σύστημα της ευρωζώνης. Για την πρώτη δεκαετία του ευρώ, η αργή ανάπτυξη της Γερμανίας σήμαινε ότι τα επιτόκια της ευρωζώνης τέθηκαν σε ένα επίπεδο που τώρα φαίνεται πάρα πολύ χαμηλό για να αποτρέψει τη φούσκα στις τιμές των σπιτιών σε χώρες όπως η Ισπανία και η Ιρλανδία. Τώρα, η κατάσταση έχει αντιστραφεί και, στον καθορισμό των επιτοκίων για την περιοχή συνολικά, οποιοσδήποτε κίνδυνος ανόδων που συμπιέζει τις πιο αδύναμες χώρες ακόμη περισσότερο. Η νομισματική ένωση σημαίνει ότι "πρέπει να τεθούν τα επιτόκια για το μέσο όρο - αλλά ο μέσος όρος είναι καθαρώς στατιστική. Δεν υπάρχει καμία πραγματικότητα πίσω από το, "λέει ο κ. Pisani-Ferry.

Ο κ. Kramer της Commerzbank λέει ότι τα επόμενα χρόνια μπορούν να δουν την ευρωζώνη να μετατρέπεται περισσότερο μια "ένωση μεταφοράς" – στην οποία οι καλύτερες σε απόδοση χώρες πρέπει να βοηθήσουν τα πιο αδύναμα μέλη. "Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει να λέει η Γερμανία « δεν είμαστε πλέον πρόθυμοι να υποστηρίξουμε τα πιο αδύναμα μέρη της ΕΕ", και οι Έλληνες να λένε ότι δεν είναι έτοιμοι να ακολουθήσουν πολιτική που υπαγορεύεται από τους Γερμανούς, "αυτός προσθέτει. "Ο κίνδυνος διάσπασης της ευρωζώνης δεν μπορεί να αποκλειστεί σε 10 έως 15 χρόνια - και αυτό είναι μια συνέπεια της διεύρυνσης των αποκλίσεων της ευρωζώνης."

Εάν ο κίνδυνος μεγαλώσει, η Ευρώπη θα μπορούσε να αντιμετωπίσει ένα πολύ επικίνδυνο παιχνίδι.

Πηγή:www.sofokleous10.gr