Στις αγωνιώδεις διαπραγματεύσεις που βρίσκονται αυτές τις ημέρες σε εξέλιξη μεταξύ κυβέρνησης και τρόικας για το νέο μνημόνιο της περιόδου 2011-2015 έχει αρχίσει τις τελευταίες ημέρες να συζητείται η πρόταση της τρόικας για ένα “big bang”, μια δημιουργική «έκρηξη», που θα επαναφέρει το πρόγραμμα σε τροχιά επιτυχούς υλοποίησης. Ζητείται, όπως μαθαίνουμε, από την τρόικα να προχωρήσει η ελληνική κυβέρνηση σε μερικές τολμηρές και «επιθετικές» κινήσεις οικονομικής πολιτικής, που θα πείσουν τους πάντες ότι υπάρχει η πολιτική βούληση για εφαρμογή του μνημονίου. Τέτοιες κινήσεις θα ήταν η ανακοίνωση και υλοποίηση μέσα σε λίγους μήνες ενός προγράμματος κατάργησης και συγχώνευσης φορέων και οργανισμών του Δημοσίου, με απόλυση χιλιάδων υπαλλήλων. Αλλά και η υλοποίηση μερικών μεγάλων ιδιωτικοποιήσεων μέσα σε λίγους μήνες, ώστε να δοθεί το μήνυμα ότι το πρόγραμμα άρχισε να υλοποιείται και θα εφαρμοσθεί με τόλμη και αποφασιστικότητα, ανεξαρτήτως πιθανών αντιδράσεων.
Θεωρητικά η τρόικα ίσως έχει δίκιο. Ύστερα από τόσους μήνες «παράλυσης», μερικές επιθετικές και εντυπωσιακές κινήσεις ίσως είναι αναγκαίες για να πεισθούν οι πιστωτές της χώρας, κράτη και ιδιώτες, ότι στην Ελλάδα εξακολουθεί να εφαρμόζεται το μνημόνιο. Σήμερα υπάρχει εντύπωση ότι η λεγόμενη «μεταρρυθμιστική κόπωση» έχει επικρατήσει πλήρως και αυτό τροφοδοτεί τις αντιδράσεις των ψηφοφόρων και των πολιτικών του Βορρά, αλλά και τη διατήρηση των spread σε αστρονομικά επίπεδα.
Από την άλλη, όμως, η τρόικα φαίνεται να παραβλέπει τα διδάγματα της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, που έχουν δείξει ως τώρα ότι τέτοιου είδους θεραπείες-σοκ στη χώρα μας οδηγούν με μαθηματική βεβαιότητα σε «ραντεβού» με άλλα είδη εκρήξεων, κοινωνικών και πολιτικών. Και αυτή την εποχή η δυσφορία μεγάλων στρωμάτων του πληθυσμού θα πρέπει να θεωρείται δεδομένη, όπως και η αδυναμία των πολιτικών δυνάμεων να διαχειρισθούν αυτή τη δυσφορία.
Υπάρχει, λοιπόν, πάντα ο κίνδυνος αυτές οι θεαματικές πρωτοβουλίες αντί να αντιμετωπισθούν στην Ελλάδα ως δυναμική επανεκκίνηση ενός προγράμματος σωτηρίας να εκληφθούν σαν «σταγόνες που ξεχειλίζουν το ποτήρι» της δυσφορίας. Δυστυχώς, με ευθύνη της κυβέρνησης, αλλά και με «συνενοχή» των «τροϊκανών» επιτηρητών της στην εφαρμογή του μνημονίου, δεν έχουμε μέχρι τώρα κάποια δείγματα γραφής, που να πείθουν τον πολίτη ότι τα μέτρα που λαμβάνονται είναι μεν σκληρά, αλλά είναι και δίκαια.
Στην αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής έχουμε ως τώρα μια παταγώδη αποτυχία, που δεν είναι μόνο αποτέλεσμα αδυναμίας, αλλά και πολιτικής επιλογής. Με την ανοχή της τρόικας, η κυβέρνηση έχει αναλωθεί σε μέτρα που εμφανίζονται ως σκληρά, αλλά μονίμως αφήνουν εκτός ελεγκτικού πεδίου τους πραγματικά μεγάλους φοροφυγάδες και τις ισχυρές επιχειρήσεις που έχουν τεράστιες δυνατότητες φοροαποφυγής. Στην καταπολέμηση της διαφθοράς, παρότι έγιναν κάποιες προσπάθειες, εξακολουθούμε να βλέπουμε ασήμαντα αποτελέσματα, ενώ οι πρωταγωνιστές όλων των μεγάλων οικονομικών σκανδάλων της τελευταίας εικοσαετίας απολαμβάνουν ανενόχλητοι τα «λάφυρά» τους. Ακόμη χειρότερα, πολιτικοί που έχουν συνδεθεί με την «αμαρτωλή» διαχείριση του δημοσίου χρήματος επί σειρά ετών εξακολουθούν σήμερα όχι μόνο να απολαμβάνουν το ιδιότυπο «ακαταδίωκτο», αλλά και να βρίσκονται σε υπεύθυνες θέσεις.
Αυτό που πρέπει να γίνει αντιληπτό από την κυβέρνηση και την τρόικα είναι ότι σε αυτή την φάση το σοβαρότερο πρόβλημα δεν είναι η ανυπομονησία των ξένων πιστωτών να δουν κάποια μέτρα που οι ίδιοι θεωρούν ορθά να εφαρμόζονται στην Ελλάδα κόντρα στις αντιστάσεις του πληθυσμού. Το σοβαρότερο πρόβλημα είναι ότι ουδείς στην Ελλάδα έχει πειστεί ότι πρόκειται για ένα πρόγραμμα δίκαιο, που θα δημιουργεί ρεαλιστικές προσδοκίες για βελτίωση της ζωής όλων, έστω και μετά από μια δύσκολη περίοδο προσαρμογής. Αν δεν αντιμετωπισθεί σοβαρά αυτό το πρόβλημα, το “big bang” μπορεί πολύ εύκολα να μετατραπεί σε ανεξέλεγκτη κοινωνική και πολιτική έκρηξη. Γιατί, πολύ απλά, κανένα πρόγραμμα οικονομικής πολιτικής στην ιστορία δεν έχει εφαρμοσθεί με επιτυχία αντίθετα στη βούληση της πλειονότητας των πολιτών.