Γεύση μιας νέας αντιγερμανικής Ευρώπης

Στα τέλη του μήνα διεξάγονται στην Ιρλανδία κοινοβουλευτικές εκλογές και αναμένεται ότι θα δώσουν μια πρώτη γεύση περί το πώς η λιτότητα θα ριζοσπαστικοποιήσει την πολιτική σκηνή των περιφερειακών ευρωπαϊκών κρατών. Θα πρόκειται για έναν ριζοσπαστισμό με έντονα αντιγερμανική χροιά.

Μέχρι στιγμής οι κυβερνήσεις και τα βασικά κόμματα της αντιπολίτευσης έχουν σε γενικές γραμμές ευθυγραμμιστεί με τις προτάσεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε ό,τι αφορά τις απαιτούμενες δράσεις για την αποκατάσταση των δημοσίων οικονομικών μετά τις αναταραχές της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης. Αλλά καθώς οι ψηφοφόροι θα αρχίσουν να συνειδητοποιούν το κόστος αυτής της ευθυγράμμισης και θα τη θεωρούν ως πολιτική που προέρχεται από μια ξένη ατζέντα, η ανοχή τους θα δοκιμαστεί πολύ σοβαρά.

Στην Ιρλανδία θα πρέπει να προσέξει κανείς τα αποτελέσματα του Σιν Φέιν στις εκλογές της 25ης Φεβρουαρίου. Το ακραίο εθνικιστικό αυτό κόμμα, που διατηρεί στενές σχέσες με τον Ιρλανδικό Δημοκρατικό Στρατό, υποστηρίζει κατηγορηματικά ότι «το ΔΝΤ πρέπει να πάει σπίτι του και να πάρει τα λεφτά του μαζί του», όπως χαρακτηριστικά το διατυπώνει ο ηγέτης του Τζέρι Άνταμς. Η δε απάντηση του Σιν Φέιν στην λευκή επιταγή των εγγυήσεων που έχει παράσχει η ιρλανδική κυβέρνηση για το χρέος των τραπεζών της είναι σύμφωνα με τον Τζέρι Άνταμς το «κάψτε τους ομολογιούχους των τραπεζών».

Σύμφωνα με τις μέχρι στιγμής δημοσκοπήσεις το Σιν Φέιν θα πάρει 10 έως 15 έδρες στην ιρλανδική βουλή των 166 εδρών. Θεωρείται σχετικά απίθανο ότι το κόμμα αυτό θα συμμετέχει σε οποιαδήποτε κυβέρνηση συνασπισμού, και πολύ περισσότερο στην κυβέρνηση του δεξιού φιλοευρωπαϊκού κόμματος Φίνε Γκέιλ, που εκτιμάται ότι θα συγκεντρώσει τις περισσότερους ψήφους και θα ηγηθεί της προσπάθειας σχηματισμού κυβέρνησης.

Αλλά τα αποτελέσματα του Σιν Φέιν έχουν τη σημασία τους, επειδή μπορεί να μας δείξουν προς τα πού φυσάει ο άνεμος, και μάλιστα όχι μόνο στην Ιρλανδία αλλά σε ολόκληρη την ταλαιπωρημένη ευρωπαϊκή περιφέρεια, και προφανώς όχι μόνο για τις επικείμενες εκλογές αλλά για πολλές εκλογικές αναμετρήσεις των χρόνων που έχουμε μπροστά μας. Και αυτό επειδή τα προγράμματα λιτότητας και η ευθεία ανάμιξη των Βρυξελλών – που θεωρείται πια ότι ενεργεί ως πληρεξούσιος της Γερμανίας – στην εσωτερική δημοσιονομική πολιτική των χωρών αυτών θα οδηγήσουν σε μακροχρόνια δεινά και λαϊκή αγανάκτηση.

Είναι ευρέως γνωστό ότι οι γραφειοκράτες της Ευρώπης και του ΔΝΤ ντε φάκτο διαχειρίζονται το ιρλανδικό Υπουργείο Οικονομικών. Ένα χρόνο πριν, όταν η Ελλάδα κλυδωνίζονταν από τα κύματα αναταραχής των αγορών εξαιτίας του δημόσιου χρέους της, η αγανάκτηση των Ελλήνων πολύ γρήγορα στράφηκε στη Γερμανία. Ανάλογες είναι σήμερα οι αντιδράσεις και στην Ισπανία απέναντι στη σκληρή κριτική του γερμανικού Τύπου που ισχυρίζεται ότι στο μεσογειακό Νότο απουσιάζει το εργασιακό ήθος.

Οι εθνικές κυβερνήσεις της ευρωπαϊκής περιφέρειας πολύ γρήγορα θα μάθουν να εκτρέπουν τις λαϊκές κατηγορίες για τις πολιτικές που εφαρμόζουν προς τις Βρυξέλλες – δηλαδή σε μια μεταμφιεσμένη Γερμανία. Είναι πολύ πιθανό ότι οι Ευρωπαίοι των χωρών όπου εφαρμόζονται προγράμματα λιτότητας θα ακούσουν πολλές φορές τους πολιτικούς τους να επαναλαμβάνουν τα λόγια του Βαλμόντ από την ταινία ‘Επικίνδυνες Σχέσεις’: «Είναι πέρα από τον έλεγχο μου». Επίσης είναι πολύ πιθανό ότι οι κυβερνήσεις αυτές θα ψάξουν να βρουν τρόπους για να υπονομεύσουν τις συμφωνίες που έχουν κάνει με τις Βρυξέλλες. Παράδειγμα η Ελλάδα που μόλις συμφώνησε για τους όρους των δανείων διάσωσης των ΕΕ/ΔΝΤ, άρχισε να επαναδιαπραγματεύεται τους όρους αποπληρωμής τους.

Σε άλλες περιπτώσεις βέβαια οι κυβερνήσεις γίνονται πολύ πιο συγκρουσιακές. Η Ουγγαρία που το 2008 είχε λάβει κεφάλαια διάσωσης ύψους 20 δις ευρώ από την ΕΕ και το ΔΝΤ, το περασμένο καλοκαίρι ήρθε σε σύγκρουση με τους δανειστές της, όταν η κυβέρνησή της απέρριψε ένα πολύ επιθετικό πρόγραμμα λιτότητας που της είχαν προτείνει και διεκδίκησε την δημοσιονομική της αυτονομία μέσω μιας πιο περιορισμένης μείωσης του δημόσιου ελλείμματός της. Ανώτατοι αξιωματούχοι της ουγγρικής κυβέρνησης αποκάλεσαν αυτή την κίνηση ‘μάχη για οικονομική ελευθερία’.

Αλλά αυτός ο τύπος ‘εθνικής ανατροπής’ δεν θα περιοριστεί μόνο στους εκλεγμένους πολιτικούς. Και οι κεντρικοί τραπεζίτες μπορούν κάλλιστα να αναλάβουν δράση.

Ας πάρουμε το παράδειγμα της κεντρικής τράπεζας της Ιρλανδίας. Είναι γνωστό ότι πρόσφατα χρησιμοποίησε ένα εργαλείο ‘έκτακτης συνεισφοράς ρευστότητας’ προκειμένου να παράσχει δάνεια άνω των 50 δις ευρώ σε ιρλανδικές τράπεζες με πολύ ευνοϊκούς όρους. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα παρακολουθεί αυτές τις εξελίξεις εκ τους σύνεγγυς. Η ΕΚΤ θα μπορούσε θεωρητικά να προβάλει βέτο σε αυτά τα δάνεια, φαίνεται όμως ότι κάποιες αρμοδιότητες για τη χρήση εργαλείων έκτακτης παροχής ρευστότητας παραμένουν στις εθνικές κεντρικές τράπεζες των κρατών μελών του ευρώ, όπως επίσης και η αρμοδιότητα να αποφασίσουν για το τι τύπους εγγυήσεων δέχονται. Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση της Citigroup, τέτοιες κινήσεις θα μπορούσαν να εκθέσουν την κεντρική τράπεζα της Ιρλανδίας σε κίνδυνο χρεοκοπίας, ενώ είναι επίσης προφανές πως ανάλογες μεθοδεύσεις σημαίνουν τη δημιουργία χρήματος ανεξαρτήτως της ΕΚΤ.

Το δίδαγμα για τους πολιτικούς της περιφερειακής Ευρώπης είναι ότι η υιοθέτηση μιας αντιγερμανικής ατζέντας θα αρχίσει να αποδίδει καρπούς από εδώ και στο εξής, όσο η λιτότητα βαραίνει πάνω στις τοπικές οικονομίες και όσο αυξάνουν οι εντάσεις ανάμεσα τους εγχώριους θεσμούς που θα παλεύουν για την αυτονομία τους και τα μέτρα λιτότητας που θα επιβάλλονται από τις Βρυξέλλες.

Τα πράγματα θα χειροτερέψουν ακόμη περισσότερο εξαιτίας της άρνησης της Γερμανίας να αναγνωρίσει τη δική της ευθύνη στα προβλήματα των περιφερειακών ευρωπαϊκών χωρών. Είναι γνωστό πως οι υψηλές γερμανικές αποταμιεύσεις και η εστίαση του Βερολίνου σε ανάπτυξη που προέρχεται από τις εξαγωγές έχουν συμβάλει πάρα πολύ στις ανισορροπίες, που μάλιστα μεγάλωσαν μέσα στην Ευρωζώνη στα χρόνια που προηγήθηκαν της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης. Και οι ανισορροπίες αυτές επιμένουν, υποστηρίζει ο Τσαρλς Ντουμάς του Lombard Street Research. Το πρόβλημα δηλαδή δεν βρίσκεται μόνο στην πλευρά της περιφέρειας.

Ο Μάικλ Πέτις, καθηγητής οικονομικών στο πανεπιστήμιο του Πέκινγκ, ανέφερε στο μπλοκ του China Financial ότι πέρυσι έδωσε μια συμβουλή σε ένα φίλο του που του είπε ότι σκεφτόταν να πολιτευτεί στην Ισπανία. Του είπε, γράφει, ότι αν υιοθετήσει ‘ριζοσπαστικές θέσεις ενάντια στη Γερμανία’ και συγκεκριμένα αντιγερμανικό πνεύμα, ‘το κύρος και η εμβέλεια του σύντομα θα ενισχυθούν’.

Η οικονομική προσαρμογή στην περιφέρεια της Ευρωζώνης θα οδηγήσει σε μεγάλα μακροχρόνια δεινά τους ψηφοφόρους αυτών των χωρών και τα αρνητικά αισθήματά τους απέναντι στη Γερμανία θα ενισχυθούν. Αλλά και οι Γερμανοί δεν πρόκειται να συμπαθήσουν περισσότερο τους Νότιους και αυτό θα σημαίνει αύξηση της αμοιβαίας αντιπάθειας. Στο τέλος όλες αυτές τις συγκρούσεις δεν θα αποβούν καθαρτικές, θα αποδειχτούν καταστροφικές για την Ευρωπαϊκή Ένωση.