Τις τελευταίες ημέρες αίσθηση έχει προκαλέσει ένα 'μυστικό σχέδιο' που 'αποκαλύφθηκε' από γαλλική εφημερίδα και το οποίο υπόσχεται ένα 'ρεαλιστικό, δημιουργικό και καινοτόμο' τρόπο λύσης στο πρόβλημα εξυπηρέτησης του ελληνικού χρέους και της ελληνικής χρηματοπιστωτικής και οικονομικής κρίσης, μεταξύ άλλων και κυρίως μέσω της χρηματοοικονομικής πώλησης ελληνικών κρατικών περιουσιακών στοιχείων ύψους 125 δις ευρώ και της αγοράς με αυτό το κεφάλαιο ελληνικών κρατικών ομολόγων. Κατ' αρχήν, τα βασικά σημεία και μία αναλυτική περίληψη του σχεδίου δημοσιεύτηκαν σε πολυσέλιδο έγγραφο από την ίδια την εταιρία που το συνέταξε - την Roland Berger - και δεν αποκρύφτηκαν από κανέναν και έτσι τα περί μυστικότητας δε φαίνεται να ευσταθούν εκτός και αν το σχέδιο έχει υπογείως εγκριθεί, κάτι για το οποίο η εφημερίδα δεν κάνει καμία αναφορά.
Πέρα από αυτό, ωστόσο, το σχέδιο έχει ενδιαφέρον για αρκετούς λόγους που αξίζει να αναδειχθούν και να εξεταστούν.
Πριν περάσουμε, όμως, σε αυτό, ας δούμε ποιο είναι , πράγματι, το σχέδιο 'Εύρηκα' και τί υποστηρίζουν οι εμπνευστές του ότι μπορεί να πετύχει αν υλοποιηθεί.
Σχέδιο 'Εύρηκα'
Στο ίδιο το έγγραφο της Roland Berger αναφέρεται πως η λογική πίσω από την κατάρτιση του σχεδίου στηρίχτηκε στο γεγονός ότι η Ελλάδα θεωρείται πως βρίσκεται σε μία 'παγίδα χρέους' με τις αγορές να εκτιμούν την πιθανότητα πτώχευσης της κοντά στο 100%, κάτι με το οποίο η Roland Berger φαίνεται να συμφωνεί.
Μέσα σε αυτό το σκηνικό η προσπάθεια βιαστικής πώλησης ελληνικών περιουσιακών στοιχείων με στόχο τη μείωση του χρέους δεν αποτελεί ρεαλιστική επιλογή, σημειώνει η εταιρία, καθώς σε μία τέτοια περίπτωση οι τιμές των περιουσιακών στοιχείων θα πιέζονταν ακόμη χαμηλότερα απ' ότι έχουν ήδη πιεστεί (και τα κέρδη από την πώληση θα ήταν λιγότερα από τα αναμενόμενα).
Ούτε και η σταδιακή ιδιωτικοποίηση αποτελεί ρεαλιστική επιλογή, σύμφωνα με την εταιρία, καθώς τα όποια μετριασμένα κέρδη από μία τέτοια διαδικασία θα χάνονταν στην αποπληρωμή του διαρκώς διογκούμενου ελληνικού χρέους.
Χρειάζεται, λοιπόν, υποστηρίζει η Roland Berger, μία λύση που να αποφέρει άμεσα αποτελέσματα και να προκαλέσει γρήγορα μεγάλη μείωση του ελληνικού χρέους, βοηθώντας από τη μία την Ελλάδα να ξεφύγει από την παγίδα όπου έχει πιαστεί αλλά και με τις σωστές συμπληρωματικές κινήσεις να επιστρέψει δυναμικά στην ανάπτυξη και προστατεύοντας από την άλλη στο μέγιστο δυνατό βαθμό την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, τις χώρες της Ευρωζώνης που συμμετέχουν στα πακέτα διάσωσης και τις τράπεζες, ελληνικές και ξένες. Επιπλέον, μία λύση με συστημική επιρροή, η οποία αν εφαρμοστεί θα οδηγήσει, όπως προβλέπει η εταιρία, στην αποκλιμάκωση των επιτοκίων, την κατάρρευση των τιμών των CDS, την απομάκρυνση των πιέσεων στην Ιρλανδία, στην Πορτογαλία και στην Ισπανία και την αύξηση των τιμών των ομολόγων των παραπάνω κρατών, που θα επιφέρει και ένα συντριπτικό πλήγμα στους κερδοσκόπους εξασφαλίζοντας οριστικά και τη διάσωση του ευρώ.
Ποια είναι, λοιπόν, αυτή η λύση; Σύμφωνα με τη Roland Berger η δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού οχήματος με σκοπό την εξαγορά και τη διαχείριση ελληνικών κρατικών περιουσιακών στοιχείων, έτσι ώστε να μειωθεί το ελληνικό χρέος αλλά και το κόστος εξυπηρέτησης του.
Αυτό, υποστηρίζει η εταιρία, μπορεί να γίνει ως εξής:
Πρώτον, με τη συγκέντρωση ελληνικών περιουσιακών στοιχείων εκτιμώμενης αξίας ύψους 125 δις ευρώ σε μία ή περισσότερες εταιρίες συμμετοχών οι οποίες θα ανήκουν στην ΕΕ.
Δεύτερον, με την ομαδοποίηση των ελληνικών περιουσιακών στοιχείων, σε κατηγορίες, για παράδειγμα τράπεζες, βιομηχανίες, ακίνητα κλπ.
Τρίτον, με την εξαγορά έναντι 125 δις ευρώ των εταιριών συμμετοχών όπου θα έχουν μεταφερθεί τα ελληνικά περιουσιακά στοιχεία από ένα Ευρωπαϊκό Μηχανισμό - πιθανώς μέσα στα πλαίσια του προγράμματος του EFSF - και τη χρήση αυτών των χρημάτων για την επαναγορά ελληνικών κρατικών ομολόγων που κατέχουν η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, χώρες της Ευρωζώνης και ευρωπαϊκές τράπεζες.
Το αποτέλεσμα, σύμφωνα με την Roland Berger, θα είναι η μείωση του ελληνικού χρέους κατά 125 δις ευρώ, φτάνοντας έτσι στο 88% του ΑΕΠ από 145% σήμερα. Επιπλέον, θα μειωθεί στο μηδέν η έκθεση της ΕΚΤ και των χωρών της ΕΕ σε ελληνικά ομόλογα.
Τέταρτον, με τη διαχείριση από την ΕΕ ενός προγράμματος ιδιωτικοποίησης και καλύτερης δυνατής εκμετάλλευσης των συγκεκριμένων περιουσιακών στοιχείων της Ελλάδας.
Πέμπτον, με την έγκριση ενός επενδυτικού προγράμματος ύψους 20 δις ευρώ για την βελτιστοποίηση των περιουσιακών στοιχείων που θα έχουν πουληθεί και έτσι τη μεγιστοποίηση της αξίας τους . Τα κεφάλαια θα προέλθουν εν μέρει από την την Ευρώπη.
Ο στόχος θα είναι να αυξηθεί η αξία των ελληνικών περιουσιακών στοιχείων κατά 40 – 60 δις ευρώ και να γίνει μία έμμεση τονωτική ένεση στην ελληνική οικονομία ίση με το 8% του ΑΕΠ, κάτι που θα έχει ως συνέπεια την δημιουργία ανάπτυξης της τάξης του 5% του ΑΕΠ έναντι σημερινής ύφεσης ίσης με 5% του ΑΕΠ σε ετήσια βάση ενώ με τον τρόπο αυτόν θα γίνει και αύξηση των φορολογικών εσόδων κατά 4%.
Επίσης, σύμφωνα με την εταιρία στόχος θα είναι η μείωση των επιτοκίων των κρατικών ομολόγων κατά 50%, ως άμεσο αποτέλεσμα της μείωσης του χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ, κάτι το οποίο θα συνεπάγεται και την αναβάθμιση της πιστοληπτικής αξιολόγησης της Ελλάδας στο Α ή Α+. Αυτό προβλέπεται πως θα αυξήσει και την τιμή των ελληνικών ομολόγων με στόχο οι ελληνικές τράπεζες να κερδίσουν περίπου 30 δις από τις νέες ανατιμημένες τιμές των κρατικών ομολόγων που έχουν στα χαρτοφυλάκια τους.
Έκτον, με την έγκριση ενός προγράμματος επιπλέον μείωσης του χρέους κατά 1% του ΑΕΠ το χρόνο, με τελικό στόχο τη μείωση του ελληνικού χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ κάτω από το 60% μέχρι το 2025 και πιθανώς και κάτω από το 40%. Χρονικός στόχος ολοκλήρωσης του προγράμματος το 2025.
Αν μέχρι την ολοκλήρωση του προγράμματος και αφού αφαιρεθεί το αρχικό κόστος των 125 δις ευρώ και τα υπόλοιπα κόστη το πρόγραμμα αποφέρει κέρδη, τότε, σύμφωνα με το σχέδιο, αυτά θα μεταφερθούν στην Ελλάδα προκειμένου να μειώσει ακόμη περισσότερο το χρέος της.
Αν, ωστόσο, το πρόγραμμα αποφέρει απώλειες και δε συγκεντρωθεί το σύνολο των 125 δις ευρώ, τότε τα όποια περιουσιακά στοιχεία έχουν απομείνει θα πρέπει η Ελλάδα να τα αγοράσει και σε αυτήν την περίπτωση δεδομένου ότι το χρέος δε θα έχει μειωθεί κάτω από το 60% του ΑΕΠ, το πρόγραμμα με βάση το οποίο η Ελλάδα θα προχωρεί στην μείωση του χρέους της θα επεκταθεί μέχρι το 2040.
Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα του σχεδίου
Αυτό είναι το σχέδιο 'Εύρηκα' όπως το παρουσιάζει η Roland Berger και όπως κάθε άλλο σχέδιο έχει τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα του.
Ξεκινώντας από τα πλεονεκτήματα, τοποθετεί την κατάσταση της ελληνικής οικονομίας και το πρόβλημα του ελληνικού χρέους σε ρεαλιστική βάση, θεωρώντας ότι η αντιμετώπιση του ακόμη και στην περίπτωση επίτευξης εντυπωσιακής προόδου αποτελεί έναν πολυετή στόχο τουλάχιστον 15 και πιθανώς 30 ετών.
Επιπλέον, ξεκινά από τη σωστή παραδοχή ότι η Ελλάδα έχει πέσει σε μία 'παγίδα χρέους' απ' όπου με τις σημερινές συνθήκες η πτώχευση (ελεγχόμενη, ήπια, ανεξέλεγκτη κλπ) αποτελεί σχεδόν τη μοιραία κατάληξη. Ακόμη, θεωρεί απαραίτητη μία συνδυαστική προσέγγιση του προβλήματος έτσι ώστε από τη μια να μειωθεί το χρέος και από την άλλη να τονωθεί η οικονομία η οποία παραπαίει.
Επίσης, το σχέδιο λαμβάνει υπόψη του τόσο την ανάγκη προστασίας και ενίσχυσης του ελληνικού τραπεζικού συστήματος, όσο και της θωράκισης του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος αλλά και της βελτίωσης της θέσης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και τελικά της προστασίας του ευρώ. Τέλος το σχέδιο όχι μόνο επιδιώκει την αποφυγή μίας ελληνικής πτώχευσης κάτι το οποίο, μεταξύ άλλων, θα έχει και ευνοϊκές συστημικές συνέπειες αλλά και την πραγματική μείωση του ελληνικού χρέους σε επίπεδα απολύτως βιώσιμα.
Περνώντας στα μειονεκτήματα του σχεδίου, διαπιστώνουμε μία έλλειψη δημιουργικότητας στην ουσία του, αφού στην πράξη δεν κάνει κάτι άλλο από το να επαναπροτείνει την πρακτική που ανέφερε και ο κύριος Βενιζέλος το Μάρτιο του 2011, όταν υποστήριξε πως το πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων ελληνικής περιουσίας ύψους 50 δις μπορεί να προωθηθεί “με χρηματοοικονομικές μεθόδους, μέσα από τις μετοχές ή τα ομόλογα μιας εταιρίας που θα αναλάβει να διαχειριστεί ένα επιλεγμένο και καθαρό τμήμα της δημόσιας περιουσίας”. Σε άρθρο που δημοσιεύτηκε στις 15 Μαρτίου με τίτλο 'ο κώδικας Βενιζέλου και το αποκωδικοποιημένο μήνυμα του”, είχα αναφερθεί τότε σε αυτό το θέμα υποστηρίζοντας ότι η κυβέρνηση εξετάζει την ίδρυση μίας ανώνυμης εταιρίας διαχείρισης του καλύτερου τμήματος της δημόσιας ελληνικής περιουσίας το οποίο αφού αποτιμηθεί θα περάσει στο ενεργητικό της εταιρίας ως μετοχικό της κεφάλαιο και “άπαξ και η περιουσία πάρει χρηματιστηριακή μορφή είναι πολύ εύκολο να τη ‘διαχειριστεί’ η κυβέρνηση χρησιμοποιώντας ένα από τα διαθέσιμα χρηματοοικονομικά προϊόντα.”
“Η μείωση του χρέους τότε αλλά και η ‘αξιοποίηση’ της δημόσιας περιουσίας θα μπορούν να γίνουν μέσα σε πολύ πιο σύντομο χρονικό διάστημα απ’ όσο υπολογίζεται σήμερα, καθώς οι ταχύτητες στη χρηματιστηριακή οικονομία είναι πολύ μεγαλύτερες από αυτές στην πραγματική οικονομία.”
Η βασική εξίσωση, επομένως, του σχεδίου της Roland Berger, είναι ίδια με αυτήν που αναφέρεται παραπάνω, καθώς στη μία πλευρά της εξίσωσης τοποθετείται ό,τι καλύτερο υπάρχει από ελληνική δημόσια περιουσία και στην άλλη πλευρά μπαίνουν τοξικά, πλέον, ελληνικά κρατικά ομόλογα ενώ στη συνέχεια με μία χρηματοοικονομική πράξη ανταλλάσσεται η ελληνική περιουσία με τα ομόλογα.
Υπό αυτό το πρίσμα το προτασσόμενο ως καινοτόμο και ιδανικό σχέδιο για τη λύση του ελληνικού προβλήματος χρέους δε διαφέρει ιδιαίτερα ούτε από το 'Μαύρο Σενάριο για την εξεύρεση 300 δις ευρώ' , το οποίο είχα δημοσιεύσει σε άρθρο στις 08 Οκτωβρίου του 2010 και όπου μεταξύ άλλων αναφερόταν ότι η Ελλάδα είναι πιθανόν να “αναγκαστεί να πουλήσει δημόσια γη προκειμένου να ξεπληρώσει τους δανειστές της... και το χειρότερο όλων θα είναι αν μία τέτοια κίνηση βρει έρεισμα στο λαό, ο οποίος όντας σε κατάσταση εξαθλίωσης αποδεχτεί κάτι που μέχρι τότε θα θεωρούσε αδιανόητο.”
Το δεύτερο μειονέκτημα του σχεδίου είναι ότι σε αυτό γίνεται το ίδιο λάθος με αυτό που κάνουν από την αρχή της κρίσης τόσο η Τρόικα, η Ελλάδα αλλά και ο υπόλοιπος κόσμος, δηλαδή να θεωρούν ότι το πρόβλημα που αντιμετωπίζει η χώρα είναι αμιγώς ελληνικό και όχι συστημικό κάτι το οποίο δεν ισχύει όπως αποδεικνύει μία πληθώρα στοιχείων. Για παράδειγμα, ενώ η Πορτογαλία έχει χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ περίπου κοντά στο 90%, δηλαδή στα επίπεδα που σύμφωνα με το σχέδιο η Ελλάδα θα φτάσει αφού πουλήσει περιουσία ύψους 125 δις ευρώ, παρόλα αυτά δέχτηκε την επίθεση των αγορών, αποκλείστηκε από αυτές και αναγκάστηκε να προσφύγει στο μηχανισμό στήριξης για να αποφύγει την πτώχευση.
Ακόμη, η Ισπανία έφτασε στα όρια του αποκλεισμού της από της αγορές κεφαλαίων και χρειάστηκε η παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας με αγορές ισπανικών κρατικών ομολόγων ύψους δεκάδων δις ευρώ προκειμένου να αποφευχθεί η προσφυγή της στο μηχανισμό στήριξης και αυτό παρά το γεγονός πως το χρέος της ως ποσοστό του ΑΕΠ είναι κοντά στο 60%, όσο δηλαδή η Ελλάδα να το μειώσει με βάση το σχέδιο το 2025 ή το 2040.
Επιπλέον, για άλλη μία φορά δε λαμβάνεται υπόψη το εξωτερικό περιβάλλον της Ελλάδας ως προς την οικονομική του διάσταση. Για παράδειγμα δεν υπολογίζεται η επιρροή που θα είχε στην Ελλάδα και στο ΑΕΠ της μία νέα διεθνής οικονομική επιβράδυνση ή μία διπλή ύφεση αλλά ούτε και το τί θα συμβεί αν ξεσπάσει για λόγους μη συνδεόμενους άμεσα με την Ελλάδα μία ευρωπαϊκή τραπεζική κρίση ή αν υπάρξει πτώχευση ή ανάγκη διάσωσης ενός άλλου κράτους της ευρωζώνης κλπ. Έτσι, όλοι οι υπολογισμοί του σχεδίου, όπως αυτοί για τη σταθερή μείωση του ελληνικού χρέους τουλάχιστον μέχρι το 2025, για τους εντυπωσιακούς ρυθμούς ανάπτυξης κλπ στηρίζονται σε μία γραμμική προσέγγιση του προβλήματος χωρίς να ληφθούν υπόψη εξαιρετικά σημαντικές παράμετροι.
Ένα άλλο μειονέκτημα του σχεδίου είναι ότι αποτυγχάνει να ικανοποιήσει το βασικό αίτημα της Γερμανίας να συμμετέχουν και οι δανειστές στη διάσωση της Ελλάδας, ενώ δε λαμβάνει υπόψη του τη συμφωνία της 21ης Ιουλίου σύμφωνα με την οποία οι δανειστές έχουν αποδεχτεί μία ήπια αναδιάρθρωση σε τμήμα της θέσης τους σε ελληνικά ομόλογα η οποία ανέρχεται στο 21%. Έτσι, αναρωτιέται κανείς γιατί θα πρέπει η Ελλάδα να προχωρήσει σε ένα τέτοιο σχέδιο με στόχο την αποφυγή οποιασδήποτε αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους όταν έχει ήδη πετύχει προς όφελος της το αντίθετο και μάλιστα όταν ελπίζει σε μία ακόμη μεγαλύτερη αναδιάρθρωση η οποία σύμφωνα με πολλούς αναλυτές μπορεί να φτάσει ή και να ξεπεράσει το 50%.
Εν κατακλείδι, ενώ το σχέδιο της Roland Berger φαίνεται να σώζει πράγματι τους δανειστές, όλο το βάρος πέφτει στην ίδια την Ελλάδα, η οποία πέρα από τα εξαιρετικά σκληρά μέτρα που έχει ήδη λάβει και τη δραματική ταλαιπωρία που έχει ήδη υποστεί, θα πρέπει όχι μόνο να παραμείνει σε ένα πολυετές πρόγραμμα δημοσιονομικής πειθαρχίας και λιτότητας αλλά και να πουλήσει σε τιμές που θα αποτιμηθούν από τους δανειστές της ένα πολύ μεγάλο τμήμα της κρατικής της περιουσίας.
Έτσι, θα μπορούσε κανείς να αντιπροτείνει στο σχέδιο της Roland Berger την πρόταση μίας πληθώρας διακεκριμένων οικονομολόγων, αναλυτών αλλά και Ευρωπαίων αξιωματούχων, δηλαδή τη συντεταγμένη αναδιάρθρωση του 50% του ελληνικού χρέους ώστε αυτό να μειωθεί κοντά στο 75% του ΑΕΠ άμεσα, με την παράλληλη στήριξη του ελληνικού τραπεζικού συστήματος μέσω του EFSF και στη συνέχεια την εφαρμογή ενός προγράμματος τόνωσης της Ελληνικής οικονομίας, με την ταυτόχρονη προώθηση διαρθρωτικών αλλαγών για τον εκσυγχρονισμό της. Βέβαια σε αυτήν την περίπτωση το βάρος της ελληνικής διάσωσης θα το επωμιστούν και οι δανειστές της χώρας, κάτι το οποίο μάλλον δε θέλει με κανέναν τρόπο η Roland Berger.
Πέρα από όλα τα παραπάνω δε μπορεί κανείς να μην σκεφτεί και το προβληματικό ενδεχόμενο η αποτίμηση της ελληνικής περιουσίας και η εκμετάλλευση της να μην πραγματοποιηθούν με τον πιο συμφέροντα για την Ελλάδα τρόπο, δεδομένων των σημερινών συνθηκών που κάνουν σχεδόν αδύνατο τον έλεγχο όταν προέρχεται από την ελληνική πλευρά.
Κλείνοντας, αξίζει να σημειωθεί ότι ο πρόεδρος της Roland Berger Strategy Consultants, δηλαδή ο Roland Berger, είναι παράλληλα και πρόεδρος της Blackstone Germany, του ομίλου της πρώην μητρικής της Blackrock, της εταιρίας που διενεργεί σήμερα τον έλεγχο στις ελληνικές τράπεζες. Ως πρόεδρος της Blackstone Germany δεν είναι παράλογο να υποθέσουμε πως ενδιαφέρεται για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων των βασικών μετόχων της συγκεκριμένης εταιρίας, όπου στην πρώτη δεκάδα αυτών βρίσκουμε μεταξύ άλλων τις: Credit Suisse, Morgan Stanley Investment Management, ING Investments, Oppenheimer Funds, Inc και Fidelity Management & Research Co.
Έτσι, δε μπορεί κανείς να αποκλείσει πως όταν ο Roland Berger κατάρτιζε το δικό του σχέδιο διάσωσης της Ελλάδας είναι πιθανό να μην είχε αποκλειστικά και μόνο το καλό της στη σκέψη του.
Δυστυχώς, όμως, δε μπορούμε να αποκλείσουμε και το ότι η χώρα μπορεί ούτως ή άλλως να πιεστεί να προχωρήσει σε ένα swap ανταλλαγής ελληνικής περιουσίας με τοξικά ομόλογα, το οποίο θα μπορούσε να καταλήξει να είναι ακόμη μεγαλύτερου ύψους από αυτό που προτείνεται στο συγκεκριμένο σχέδιο της Roland Berger, πετυχαίνοντας μάλιστα και χειρότερα αποτελέσματα.
Υπό αυτό το πρίσμα ένας συνδυασμός μίας γενναίας αναδιάρθρωσης με την παράλληλη χρηματοοικονομική πώληση της ελληνικής περιουσίας ύψους 50 δις, κάτι για το οποίο η Ελλάδα, δυστυχώς, έχει δεσμευτεί, ίσως να αποτελέσει ένα πρώτο μεγάλο βήμα προς την ουσιαστική αντιμετώπιση της ελληνικής κρίσης.