Οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι που βρέθηκαν στην Ουάσιγκτον το περασμένο Σαββατοκύριακο βρέθηκαν στο κέντρο της προσοχής όλων. Ο λόγος για την ετήσια σύνοδο του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας, που συγκεντρώνει σχεδιαστές πολιτικής από 190 χώρες, επιχειρηματικούς ηγέτες και ΜΜΕ, περιλαμβάνει επίσημες συναντήσεις, σεμινάρια, συνεντεύξεις Τύπου, διμερείς συνομιλίες και εξυπηρετεί πολλούς στόχους. Ένας εξ αυτών είναι να επιτρέψει στους σχεδιαστές πολιτικής να αποκομίσουν συλλογικά μια αίσθηση για την κατάσταση της άκρως διασυνδεδεμένης και πολύπλοκης παγκόσμιας οικονομίας μας. Ορισμένες φορές στο πρόσφατο παρελθόν η ετήσια σύνοδος του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας απέκτησε κρίσιμη σημασία για το σχεδιασμό πολιτικών προκειμένου να αποφευχθούν μεγάλοι κίνδυνοι. Αυτό έγινε, για παράδειγμα, το 2008, όταν οι αλλεπάλληλες διαβουλεύσεις και συζητήσεις οδήγησαν τους πολιτικούς από όλο τον κόσμο να συμφωνήσουν ότι μετά την άτακτη κατάρρευση των Lehman Brothers η παγκόσμια οικονομία κινδύνευε από μια μεγάλη ύφεση. Έτσι ακολούθησε ένα από τα πιο εντυπωσιακά παραδείγματα παγκόσμιου πολιτικού συντονισμού που κορυφώθηκε με την άκρως επιτυχή σύνοδο κορυφής των G20 στο Λονδίνο τον Απρίλιο του 2009. Ο κόσμος απέφυγε μια μεγάλη παγκόσμια ύφεση που θα σκόρπιζε ανεργία, φτώχεια και δυστυχία σε όλο τον πλανήτη.
Δυστυχώς μόλις πέρασε το πρώτο κύμα της κρίσης, ο συντονισμός έδωσε τη θέση του σε ανταγωνιστικές και ενίοτε συγκρουόμενες εθνικές ατζέντες. Αυτό ισχύει πρωτίστως για την Αμερική και την Ευρώπη όπου οι πολιτικοί δεν κατάφεραν να ομονοήσουν πάνω στις ερμηνείες που έδιναν στις αιτίες της κρίσης και στις πολιτικές για την επίλυσή τους, ούτε και να δράσουν σε συντονισμό.
Σήμερα η παγκόσμια οικονομία έχει καταστεί άκρως ευάλωτη εξαιτίας τριών προβλημάτων, που είναι μεν διακριτά, αλλά αλληλοσυμπλέκονται μεταξύ τους και ενισχύουν το ένα το άλλο: μια κρίση δημόσιου χρέους με επίκεντρο την Ευρώπη, ένα εύθραυστο τραπεζικό σύστημα, το ευρωπαϊκό, και μια αδυναμία για επίτευξη ισχυρής ανάπτυξης και στην Αμερική και στην Ευρώπη. Η Ευρώπη βρίσκεται στο επίκεντρο και των τριών αυτών κρίσεων, επομένως δεν είναι να προκαλεί έκπληξη το ότι οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι βρέθηκαν στο κέντρο της προσοχής το Σαββατοκύριακο στην Ουάσιγκτον και πως όλοι τους πλησίαζαν προσπαθώντας να καταλάβει τι έχουν κατά νου αλλά και κρούοντας τους τον κώδωνα του κινδύνου προκειμένου να αναλάβουν τολμηρή και αποφασιστική δράση.
Όπου κι αν στάθηκαν οι Ευρωπαίοι επίσημοι άκουγαν το ίδιο μήνυμα, που αποτελούνταν από τέσσερα σημεία:
• Οι καβγάδες και η χρονοτριβή των Ευρωπαίων πολιτικών και οικονομικών αξιωματούχων άφησε μια κρίση που ξεκίνησε από την Ελλάδα να εξαπλωθεί πάρα πολύ.
• Η κρίση τώρα πλησιάζει στο σημείο που γίνεται ανεξέλεγκτη.
• Καμιά χώρα στον κόσμο δεν πρόκειται να παραμείνει αλώβητη από τις επιπτώσεις της ευρωπαϊκής κρίσης και κατά συνέπεια
• η Ευρώπη πρέπει επιτέλους να κλιμακώσει τη στρατηγική διαχείρισης της κρίσης με αποφασιστικές πολιτικές που θα στηρίζονται σε ένα κοινό πολιτικό όραμα για το πώς θα μοιάζει η Ευρωζώνη σε 5 χρόνια από σήμερα.
Απέναντι σε όλα αυτά αρχικά οι αντιδράσεις της πλειοψηφίας των Ευρωπαίων ήταν αμυντικές: αρνούνταν τη σοβαρότητα της κρίσης ή έριχναν αλλού την ευθύνη. Κάποιοι αντεπιτέθηκαν λέγοντας ότι δεν είναι ούτε κουφοί ούτε τυφλοί. Στο τέλος της συνάντησης όμως οι περισσότεροι Ευρωπαίοι έδειχναν ότι είχαν λάβει το μήνυμα, το είχαν πάρει στα σοβαρά και δήλωναν την πρόθεσή τους να προχωρήσουν σε δράση.
Η αναγνώριση και η σωστή διάγνωση είναι βασικά στοιχεία μιας μόνιμης λύσης στο ευρωπαϊκό πρόβλημα. Είναι λοιπόν θετικό για την παγκόσμια οικονομία ότι από προχθές δεν υπάρχουν αμφιβολίες ότι οι Ευρωπαίοι έχουν κατανοήσει τον επείγοντα χαρακτήρα της κατάστασης και ότι γνωρίζουν πως η παγκόσμια κοινότητα τους παρακολουθεί και ελπίζει.
Θετικό είναι επίσης το ότι ορισμένοι βασικοί αξιωματούχοι προχώρησαν τόσο ώστε να δώσουν ένα χρονοδιάγραμμα δράσης – το διάστημα των 6 εβδομάδων ως την επόμενη σύνοδο των G20 στη Γαλλία. Είναι αλήθεια βέβαια ότι το χρονοδιάγραμμα αυτό ορίζεται πρωτίστως από πολιτικούς υπολογισμούς και όχι από τις ανάγκες της οικονομίας και των χρηματοπιστωτικών αγορών. Σαν τέτοιο μπορεί να τεθεί υπό αμφισβήτηση από τις αγορές που βρίσκονται σε μεγάλη αναταραχή εξαιτίας των προβλημάτων του δημοσίου χρέους και του τραπεζικού συστήματος.
Επομένως, η παρέμβαση της Ουάσιγκτον θα πιάσει τόπο και το χρονοδιάγραμμα θα εφαρμοστεί; Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα εξαρτάται από 5 βασικά ζητήματα:
• Καταρχήν οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να λάβουν άμεση – εντελώς άμεση όμως – δράση προκειμένου να σταθεροποιήσουν το τραπεζικό σύστημα και να αντισταθμίσουν πιο αποτελεσματικά την επίμονη αύξηση των αποδόσεων του δημόσιου χρέους ιδίως της Ιταλίας και της Ισπανίας. Αυτά τα δύο δεν μπορούν να περιμένουν 6 βδομάδες.
• Δεύτερον, πρέπει πολύ γρήγορα να επεξεργαστούν επιχειρησιακούς μηχανισμούς που θα οικοδομήσουν ασφαλή προστατευτικά τείχη γύρω από την Ελλάδα που αντιμετωπίζει το μεγαλύτερο πρόβλημα έτσι ώστε να μπορεί να κηρύξει χρεοκοπία δίχως να προκαλέσει τσουνάμι στα υπόλοιπα κράτη της Ευρωζώνης.
• Τρίτο, για να γίνει κάτι τέτοιο, θα πρέπει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα που έχει σηκώσει μέχρι στιγμής το μεγαλύτερο βάρος του προβλήματος να δεχτεί μεγαλύτερη στήριξη από τις εθνικές δημοσιονομικές και εποπτικές αρχές.
• Τέταρτον, απαιτούνται τολμηρές διαρθρωτικές αποφάσεις για την ενίσχυση της αρχιτεκτονικής και της λειτουργικότητας αυτού που σε τελική ανάλυση φαίνεται ότι θα είναι μια μικρότερη, λιγότερο ατελής και πιο ισχυρή Ευρωζώνη.
Τέλος, οι πολιτικοί θα πρέπει να δώσουν στους τεχνοκράτες που διαχειρίζονται τις καθημερινές δύσκολες μάχες τα αναγκαία εργαλεία, μέσα από καλύτερη επικοινωνία, ένα κοινό όραμα κι έναν κοινό σκοπό.