Μια πρωτοφανής κρίση στις σχέσεις πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας εκδηλώθηκε με τις χθεσινές παραιτήσεις τεσσάρων στρατηγών. Λύση, τουλάχιστον ως προς το ποιος θα είναι νέος αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων, βρέθηκε αργά χτες το βράδυ στην Τουρκία, αλλά η πρωτοφανής στα χρονικά της Τουρκίας κρίση στις σχέσεις μεταξύ της πολιτικής και της στρατιωτικής ηγεσίας, εκτός από την παραίτηση τεσσάρων στρατηγών στην πενταμελή κορυφή, συνδυάστηκε και με την καταγγελία του παραιτηθέντα γενικού επιτελάρχη σχετικά με τη δικαστική περιπέτεια πολλών αξιωματικών.
Λίγο μετά τις έξι χτες το απόγευμα ξέσπασε η κρίση στην Άγκυρα. Αρχικά έγινε γνωστό ότι παραιτήθηκε ο αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων Ισίκ Κοσάνερ. Λίγη ώρα αργότερα ήταν γνωστή και η παραίτηση των αρχηγών του στρατού, στρατηγού Ερντάλ Τζεϊλάνογλου, του πολεμικού ναυτικού ναύαρχου Εσρέφ Ουγούρ και της πολεμικής αεροπορίας πτέραρχου Χασάν Ακσάϊ.
Δεν παραιτήθηκε όμως ο αρχηγός της στρατοχωροφυλακής στρατηγός Νετζντέτ Οζέλ.
Μετά τις παραιτήσεις, πραγματοποιήθηκε στο προεδρικό Μέγαρο σύσκεψη με τη συμμετοχή του προέδρου της Δημοκρατίας Αμπντουλάχ Γκιουλ, του πρωθυπουργού Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και του στρατηγού Οζέλ.
Σε χτεσινοβραδινή ανακοίνωσή του το γραφείο του Τούρκου πρωθυπουργού ανέφερε ότι ο μέχρι χτες αρχηγός της στρατοχωροφυλακής στρατηγός Νετζντέτ Οζέλ ανέλαβε αρχηγός ΓΕΣ και αναπληρωτής αρχηγός ενόπλων δυνάμεων. Στην ανακοίνωση υπογραμμίστηκε ότι η συνεδρίαση του Ανώτατου Στρατιωτικού Συμβουλίου θα πραγματοποιηθεί όπως έχει προγραμματιστεί, δηλαδή στις 1-4 Αυγούστου. Αυτό σημαίνει ότι σήμερα αναμένεται ο Οζέλ να οριστεί αρχηγός γενικού επιτελείου ενόπλων δυνάμεων.
Οι στρατηγοί επέλεξαν τη ρήξη μέσω παραίτησης, αλλά έδωσαν ένα περιθώριο για να υπάρξει διέξοδος. Εάν είχε παραιτηθεί και ο στρατηγός Οζέλ, η κατάσταση θα ήταν χαοτική. Η διαδικασία διορισμού γενικού επιτελάρχη από την αμέσως κατώτερη βαθμίδα που είναι οι αρχηγοί των τεσσάρων στρατιών δεν θα μπορούσε να ολοκληρωθεί μέχρι την έναρξη της συνεδρίασης του Ανώτατου Στρατιωτικού Συμβουλίου.
Από τους τέσσερις παραιτηθέντες, οι αρχηγοί του στρατού, του ναυτικού και της αεροπορίας επρόκειτο να συνταξιοδοτηθούν κατά τη συνεδρίαση του Ανώτατου Στρατιωτικού Συμβουλίου που θα αρχίσει την προσεχή Δευτέρα. Ωστόσο ο αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων Ισίκ Κοσάνερ είχε αναλάβει πέρσι και απέμεναν δύο χρόνια για τη συνταξιοδότησή του.
Στο αποχαιρετιστήριο μήνυμα που εξέδωσε προς τις ένοπλες δυνάμεις, ο μέχρι χτες αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων στρατηγός Κοσάνερ άφησε να εννοηθεί ότι ο λόγος της ρήξης είναι η υπόθεση των αξιωματικών που κατηγορούνται σε διάφορες υποθέσεις.
«Αυτή τη στιγμή είναι προφυλακισμένοι και στερούνται την ελευθερία τους συνολικά 250 αξιωματικοί και υπαξιωματικοί εκ των οποίων οι 173 είναι εν ενεργεία», ανέφερε ο Κοσάνερ και τόνισε ότι «όπως αναφέρουν και πολλοί νομικοί, δεν είναι δυνατόν να δεχθεί κανείς ότι οι προφυλακίσεις είναι σύμφωνες προς τις οικουμενικές αξίες περί δικαίου, τη δικαιοσύνη και τις αξίες της συνείδησης. Παρότι γνωστοποιήθηκε αλλεπάλληλες φορές η κατάσταση αυτή στους αρμόδιους, δεν κατέστη δυνατόν να βρεθεί μία λύση στο πλαίσιο των νόμων».
Σύμφωνα με τον στρατηγό, «παρότι δεν υπάρχει κάποια καταδικαστική απόφαση, 14 ανώτατοι αξιωματικοί και 58 αξιωματικοί με το βαθμό του συνταγματάρχη, εκτός του ότι απειλείται η ελευθερία τους, έχουν ταυτόχρονα χάσει και τη δυνατότητα να πάρουν προαγωγή κατά τη συνεδρίαση του Ανώτατου Στρατιωτικού Συμβουλίου, πράγμα που σημαίνει ότι έχουν τιμωρηθεί προκαταβολικά».
Ο Κοσάνερ έκανε λόγο για «προσπάθεια δημιουργίας της εντύπωσης ότι οι ένοπλες δυνάμεις είναι ένας οργανισμός εγκλήματος» και επεσήμανε: «Το γεγονός ότι δεν έχει εμποδιστεί η κατάσταση αυτή, καθώς επίσης και το ότι οι αρμόδιες αρχές δεν έλαβαν υπόψη τις σχετικές ενέργειες, έχουν καταστήσει αδύνατον να συνεχίσω να υπηρετώ από την υπέρτατη αυτή θέση, αφού η κατάσταση αυτή με εμποδίζει να υπερασπιστώ ως αρχηγός του γενικού επιτελείου, τα δικαιώματα του προσωπικού των ενόπλων δυνάμεων».
Λύση μπορεί να βρέθηκε αργά χτες τη νύχτα, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι λύθηκαν όλα τα προβλήματα. Από τη μια είναι πλέον δεδομένη η εκφρασμένη αντίδραση των ενόπλων δυνάμεων στην προφυλάκιση αξιωματικών κι από την άλλη είναι ακόμη πιο δύσκολο το έργο του Ανώτατου Στρατιωτικού Συμβουλίου που θα συνεδριάσει τη Δευτέρα. Οι δημοσιογραφικές πληροφορίες αναφέρουν ότι η ρήξη επήλθε όταν η κυβέρνηση επέμεινε στην άποψή της ότι πρέπει να συνταξιοδοτηθούν όλοι οι κατηγορούμενοι αξιωματικοί. Όποια λύση κι αν βρεθεί τις επόμενες μέρες, μέσω κρίσεων στο στράτευμα, η ιστορία έχει καταγράψει την ομαδική παραίτηση των στρατηγών.
Έντονη ήταν η αντίδραση της αντιπολίτευσης. Ο αντιπρόεδρος του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (αξιωματική αντιπολίτευση) Γκιουρσέλ Τεκίν υποστήριξε ότι «η πολιτική εξουσία επιθυμεί να σχηματοποιήσει τις ένοπλες δυνάμεις με βάση τα δικά της πιστεύω. Οι στρατηγοί παραιτήθηκαν αντιδρώντας σε αυτό».
Σύμφωνα με τον ηγέτη του Κόμματος Εθνικιστικού Κινήματος Ντεβλέτ Μπαχτσελί «είναι ολοφάνερο ότι η ανώμαλη αυτή εξέλιξη έχει ανοίξει το δρόμο για σοβαρή κρίση στο κράτος. Στην πραγματικότητα η πολιτική εξουσία αφού άλωσε το χώρο της δικαιοσύνης είχε στρέψει την προσοχή της στις ένοπλες δυνάμεις, με αποτέλεσμα οι εντάσεις που προκαλούνται εξαιτίας της κατάστασης αυτής να έχουν φτάσει σε σημείο που δεν μπορούν να τεθούν υπό έλεγχο».
Ως προς τις διεθνείς αντιδράσεις, η πρώτη δήλωση προήλθε από την εισηγήτρια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Ρία Όμεν Ρουιτέν, η οποία ανέφερε ότι «η Τουρκία εξελίσσεται σε δημοκρατικότερη χώρα όπου οι δημοκρατικοί θεσμοί ελέγχουν τις στρατιωτικές αποφάσεις».
Ο εκπρόσωπος του αμερικανικού υπουργείου εξωτερικών Μαρκ Τόνερ, ερωτηθείς σχετικά είπε ότι πρόκειται «για εσωτερική υπόθεση της Τουρκίας», και εξέφρασε την «πλήρη εμπιστοσύνη των ΗΠΑ προς την ισχύ των Τουρκικών θεσμών».
Περιπτώσεις παραίτησης αρχηγού των ενόπλων δυνάμεων υπήρξαν δύο φορές στην πρόσφατη ιστορία της Τουρκίας. Στις 15 Ιουνίου 1987, είχε παραιτηθεί ο στρατηγός Νετζντέτ Ουρούγ για να αναλάβει ο στρατηγός Νετζίπ Τορουμτάϊ, ο οποίος όμως παραιτήθηκε στις 3 Δεκεμβρίου 1990 αντιδρώντας στους χειρισμούς του τότε προέδρου της Τουρκίας Τουργκούτ Οζάλ ως προς τον Πόλεμο στον Κόλπο. Ο τύπος έγραφε την εποχή εκείνη ότι ο Τορουμτάϊ παραιτήθηκε επειδή διαφωνούσε με την απόφαση του Οζάλ να μετάσχει και η Τουρκία στον πόλεμο και στη διευθέτηση του ζητήματος της Μοσούλης και του Κιρκούκ. Ο στρατηγός στην επιστολή της παραίτησής του είχε υπογραμμίσει ότι παραιτείται «επειδή δεν υπάρχουν περιθώρια να υπηρετήσω με βάση τις αρχές μου και την αντίληψή μου περί κράτους».
Είναι όμως η πρώτη φορά που παραιτούνται ταυτόχρονα ο αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων και οι αρχηγοί των τριών όπλων και μάλιστα με τρόπο που δείχνει τη δυσαρέσκεια τουλάχιστον της ηγεσίας των ενόπλων δυνάμεων.