Οι αγορές αναστατώθηκαν χθες από την αποκάλυψη της άποψης της Standard & Poor’s για το σχεδιαζόμενο roll-over ελληνικού χρέος: η S&P ανακοίνωσε, έχοντας μελετήσει τη σχετική πρόταση των Γάλλων τραπεζιτών, ότι το κρέας δεν μπορεί να βαφτιστεί ψάρι, για να είναι ικανοποιημένοι οι σύγχρονοι καλόγεροι της ευρωζώνης. Όμως, η πραγματική είδηση της χθεσινής ημέρας κρύβεται αλλού: στην ουσιαστική άρνηση ακόμη και των ελληνικών τραπεζών να λάβουν μέρος στη διαδικασία αναχρηματοδότησης του ελληνικού χρέους! Η ανακοίνωση της S&P, όπως και άλλων οίκων αξιολόγησης που πιθανόν θα ακολουθήσουν, ήταν απολύτως λογική, ό,τι και αν έχει κανείς να προσάψει στους οίκους αξιολόγησης που έδιναν κορυφαίες βαθμολογίες στα «τοξικά» της αμερικανικής αγοράς. Αυτό που είπε είναι ότι το σχέδιο αναχρηματοδότησης της Ελλάδας από τους ιδιώτες πιστωτές της δεν μπορεί παρά να χαρακτηρισθεί ως «επιλεκτική αθέτηση υποχρέωσης» (“selective default”). Γιατί αυτό ακριβώς είναι, όπως και αν θέλουν να το βαφτίσουν οι πολιτικοί και οι τραπεζίτες της ευρωζώνης!
Όπως εξηγεί η S&P, υπάρχουν δύο βασικά κριτήρια, που αν πληρούνται σωρευτικά μιλάμε για αθέτηση πληρωμής, δηλαδή για μια μορφή χρεοκοπίας: όταν οι πιστωτές υποχρεώνονται να αναχρηματοδοτήσουν ένα χρέος για να αποφύγουν τη βέβαιη στάση πληρωμών και όταν από το νέο χρέος χάνουν ένα μέρος του ποσού που θα ελάμβαναν, αν οι υποχρεώσεις του οφειλέτη εξυπηρετούνταν κανονικά. Στην περίπτωση της Ελλάδας, με βάση τις προτάσεις που συζητούνται, πληρούνται και οι δύο αυτοί όροι. Συνεπώς, εύλογο είναι να τοποθετηθεί για μία ημέρα ως λίγους μήνες η Ελλάδα στην κατηγορία του “selective default” και να καταγραφεί επίσημα το πρώτο «πιστωτικό γεγονός» σε αναπτυγμένο κράτος μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Τετραγωνίζοντας τον κύκλο...
Οι υπουργοί Οικονομικών της ευρωζώνης θα έπρεπε να περιμένουν αυτή την εξέλιξη. Προσπάθησαν με πολιτικάντικο τρόπο να τετραγωνίσουν τον κύκλο, συμβιβάζοντας δύο εντελώς αντίθετες επιδιώξεις: από τη μια οι κυβερνήσεις του Βορρά θέλουν να δείξουν στους ψηφοφόρους τους ότι «χύνουν αίμα» ιδιωτών πιστωτών και δεν θα πληρώσουν μόνο οι φορολογούμενοι τη διάσωση της Ελλάδας (ορθότερα: των τραπεζών που έχουν δανείσει την Ελλάδα). Από την άλλη η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχει δηλώσει, για τους δικούς της λόγους, ότι δεν θα ανεχθεί οποιαδήποτε μορφή συμμετοχής των ιδιωτών, που θα οδηγούσε στην υποβάθμιση της Ελλάδας σε κατηγορία «χρεοκοπίας».
Έτσι, οι πολιτικοί κατέληξαν στην παράλογη προσπάθεια τετραγωνισμού του κύκλου, η θυμίζει τους καλόγερους που βάφτιζαν το κρέας ψάρι για να είναι συνεπείς στην πειθαρχία της νηστείας: θέλουν πάση θυσία μια συμμετοχή των ιδιωτών πιστωτών στη νέα χρηματοδότηση της Ελλάδας, αλλά θέλουν πάση θυσία και να αποφύγουν αυτή η συμμετοχή να χαρακτηρισθεί από τους οίκους αξιολόγησης ως «επιλεκτική αθέτηση υποχρέωσης».
Προφανώς, επειδή ούτε ο κύκλος τετραγωνίζεται, ούτε και οι αγορές «τσιμπάνε» σε μεσαιωνικά τεχνάσματα, η προσπάθεια των κυβερνήσεων καταλήγει σε ένα αδιέξοδο που οι ίδιες έχουν προκαλέσει: από τη μια δίνουν γη και ύδωρ, θυσιάζοντας δισεκατομμύρια των φορολογούμενων για να διασώσουν τις μεγάλες τράπεζες, από την άλλη προσπαθούν να ξεγελάσουν τους ψηφοφόρους τους με... χάντρες και καθρεφτάκια περί συμμετοχής ιδιωτών στο λογαριασμό και, ταυτόχρονα, ζητούν από τις αγορές να κλείσουν τα μάτια μπροστά στην πρώτη χρεοκοπία χώρας της ευρωζώνης.
Πόση σημασία έχουν όλα αυτά; Όσοι θελήσουν να τους δώσουν οι πολιτικοί και οι τραπεζίτες της ΕΚΤ. Το roll-over του ελληνικού χρέους μπορεί να προχωρήσει, ό,τι και αν πουν οι οίκοι αξιολόγησης. Άλλωστε, η παραμονή της Ελλάδας στην τελευταία κατηγορία δεν θα κρατήσει πολύ, αν κρίνουμε από τα ιστορικά προηγούμενα. Όταν ολοκληρωθεί η πράξη αναχρηματοδότησης, η πιστοληπτική αξιολόγηση θα αναβαθμιστεί. Αν η ΕΚΤ πειστεί να χρηματοδοτήσει τις ελληνικές τράπεζες, ίσως μέσα από ένα ειδικό μηχανισμό, όσο καιρό θα έχουν τα ελληνικά ομόλογα περάσει στη χειρότερη κατηγορία, ο «τετραγωνισμός του κύκλου» μπορεί να γίνει. Άλλωστε, ό,τι και αν πουν οι οίκοι αξιολόγησης, τα CDS δεν θα ενεργοποιηθούν και αυτό είναι που ενδιαφέρει περισσότερο την ΕΚΤ. Επιπλέον, έστω και ένας οίκος αν κρατήσει τα ελληνικά ομόλογα πάνω από την κατηγορία “SD”, αυτό τυπικά είναι αρκετό στην ΕΚΤ για να συνεχίσει να υποκρίνεται ότι τα ομόλογα της Ελλάδας έχουν αξία ως ενέχυρα για δανεισμό των ελληνικών τραπεζών.
Το πραγματικό πρόβλημα
Το πραγματικό πρόβλημα με το roll-over κρύβεται αλλού. Στην απροθυμία ακόμη και των ίδιων των ελληνικών τραπεζών να μετάσχουν στη διαδικασία. Όπως μεταδίδουν οι “Financial Times”, οι ελληνικές τράπεζες είναι σχεδόν εξίσου διστακτικές με τις γερμανικές. Θα μπορούσαν να αναχρηματοδοτήσουν ομόλογα αξίας 12 δισ. ευρώ, ώστε να διευκολύνουν να φθάσει το ποσό στα 30 δισ. ευρώ, που ζητούν οι κυβερνήσεις ως όρο για να συνεχίσουν να χρηματοδοτούν την Ελλάδα. Αλλά οι προσφορές τους ως τώρα δεν ξεπερνούν τα 3-4 δισ. ευρώ, σύμφωνα με τους F.T. Άλλα τόσο περίπου προσφέρουν και οι γερμανικές τράπεζες. Περισσότερα δίνουν οι γαλλικές, αλλά με όρους που, όπως έχει εξηγήσει το “B”, συνθέτουν μια κατ’ εξοχήν τοκογλυφική συμφωνία αναχρηματοδότησης της Ελλάδας, για την οποία ο Βόλφγκανγκ Μουνχάου έγραψε στους “F.T.” ότι σε άλλες συνθήκες θα οδηγούσε στη φυλακή όχι μόνο τους Έλληνες που θα την αποδέχονταν, αλλά και τους Γάλλους τραπεζίτες που την προτείνουν!
Όταν ακόμη και οι ίδιες οι ελληνικές τράπεζες αρνούνται να αναχρηματοδοτήσουν το κράτος που τις έχει αδειοδοτήσει, γνωρίζοντας ότι αν το κάνουν θα βρεθούν στο έλεος της ΕΚΤ για να συνεχίσουν να χρηματοδοτούνται οι ίδιες, προφανές είναι ότι οι τεχνικές «λεπτομέρειες» της όλης συμφωνίας είναι κάτι περισσότερο από «λεπτομέρειες». Γι’ αυτό και ήταν άκαρπη η τηλεδιάσκεψη του Eurogroup το Σάββατο, γι’ αυτό και έχει μεγάλες πιθανότητες να είναι άκαρπη και η νέα συνεδρίαση της Δευτέρας, με αποτέλεσμα να καθυστερήσει η έγκριση του νέου χρηματοδοτικού «πακέτου» για την Ελλάδα ως τον Σεπτέμβριο. Στην πραγματικότητα, λοιπόν, τώρα που οι κυβερνήσεις και οι Γάλλοι τραπεζίτες κατέληξαν να φτιάξουν το «πακέτο» του ελληνικού roll-over, οι ενδιαφερόμενοι πιστωτές λένε «Όχι, ευχαριστούμε»!
Πού οδηγούν όλα αυτά; Πιθανότατα σε μια άλλη ιλαροτραγωδία από τις πολλές που έχουμε συνηθίσει να παρακολουθούμε στην ευρωζώνη. Όλες οι εμπλεκόμενες πλευρές θα διαπραγματευθούν σκληρά για τα συμφέροντά τους, μέχρι να καταλήξουν σε άλλο ένα «πακέτο» που θα συνδυάζει άριστα το «πολύ λίγα» με το «πολύ αργά». Η χρεοκοπία της Ελλάδας θα αποφευχθεί γιατί όλοι έχουν κάτι να φοβηθούν από τη «νέα Lehman» στην καρδιά της ευρωζώνης. Όμως, όπως έγραψε εύστοχα ο Μουνχάου στους “F.T.”, αυτή την φορά δεν κλωτσάμε απλώς τον κουβά της ελληνικής χρεοκοπίας λίγο πιο κάτω, αφού ο κουβάς είναι πλέον γεμάτος εκρηκτικά!