Σε διαπραγμάτευση με την Ελληνική Ένωση Τραπεζών για μια συνολική ρύθμιση στα στεγαστικά δάνεια των νεόπτωχων της εποχής του μνημονίου, ώστε να αποφύγει το τραπεζικό σύστημα τις οδυνηρές συνέπειες μιας γενιάς απειλητικών subprime δανείων α λα ελληνικά, βρίσκεται το υπουργείο Οικονομικών. Η πρώτη κρούση για μια συνολική ρύθμιση, που θα εφαρμόσουν γρήγορα και με ενιαίο τρόπο οι τράπεζες, με δική τους πρωτοβουλία (χωρίς τις... μισητές νομοθετικές παρεμβάσεις της κυβέρνησης στις τραπεζικές λειτουργίες) έγινε, σύμφωνα με πληροφορίες, από τους τραπεζίτες. Το θέμα συζητήθηκε στη συνάντηση του νέου υπουργού Οικονομικών, Β. Βενιζέλου, την περασμένη Παρασκευή, με τον Β. Ράπανο και τον Απ. Ταμβακάκη, οι οποίοι «έριξαν» την ιδέα στο τραπέζι των συζητήσεων τραπεζιτών και νέου «τσάρου» της Οικονομίας.
Μιλώντας στη Βουλή, ο κ. Βενιζέλος, που υιοθέτησε αμέσως την ιδέα, την παρουσίασε ως ένα σαφές δείγμα της αυξημένης ευαισθησίας του νέου οικονομικού επιτελείου της κυβέρνησης. Ανακοίνωσε ότι κάλεσε την Ελληνική Ένωση Τραπεζών να επεξεργασθεί μια πρόταση συνολικής ρύθμισης για τα στεγαστικά των ανέργων και των νοικοκυριών που αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα, αφήνοντας σαφώς να εννοηθεί ότι πρόκειται για μια προσπάθεια που θα γίνει με πρωτοβουλία των τραπεζών, χωρίς νομοθετική παρέμβαση της κυβέρνησης. Άλλωστε, τα στεγαστικά δάνεια είχαν εξαιρεθεί από τις διατάξεις του νόμου της Λ. Κατσέλη για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά, ύστερα από γενικευμένη «εξέγερση» των τραπεζιτών, που έφθασε μέχρι την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.
Σύμφωνα με πληροφορίες , το σχέδιο-ομπρέλα για τη ρύθμιση των στεγαστικών δανείων των νεόπτωχων της κρίσης που επεξεργάζεται η Ένωση Τραπεζών δεν θα απέχει σημαντικά από τα συνήθη τραπεζικά προγράμματα ρύθμισης δανείων με επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής για μείωση των δόσεων, χωρίς όμως να «κουρεύεται» τελικά η απαίτηση της τράπεζας από το δανειολήπτη, κάτι που θα προκαλούσε σοβαρά προβλήματα στις τράπεζες, λόγω της υποχρέωσης σχηματισμού προβλέψεων.
Το πιθανότερο είναι ότι δεν θα διαμορφωθούν ενιαίοι όροι ρύθμισης για όλες τις τράπεζες και όλους τους δανειολήπτες, αλλά θα δοθεί μια γενική κατεύθυνση και τα σχέδια ρύθμισης θα «κόβονται στα μέτρα» του κάθε δανειολήπτη, με τραπεζικά κριτήρια. Ουσιαστικά, στόχος της πρωτοβουλίας θα είναι να επιταχυνθεί και να μαζικοποιηθεί η ήδη ευρισκόμενη σε εξέλιξη διαδικασία ρύθμισης των στεγαστικών δανείων που είναι ή κινδυνεύουν να γίνουν προβληματικά στο άμεσο μέλλον.
Πρόκειται για μια προσπάθεια προσαρμογής μιας εξαιρετικά σημαντικής κατηγορίας δανείων στα δεδομένα της μετά το μνημόνιο εποχής: η συμπίεση των εισοδημάτων και η μαζική αύξηση των ανέργων οδηγούν με βεβαιότητα σε τεράστια έξαρση των επισφαλειών και στην κατηγορία των στεγαστικών δανείων, η οποία έχει ευθεία διασύνδεση με την αγορά ακινήτων, αλλά και με την ίδια τη σταθερότητα του πιστωτικού συστήματος.
Είναι χαρακτηριστικό ότι από την εποχή της ευφορίας (τέλη του 2006) τα καθυστερούμενα στεγαστικά δάνεια τριπλασιάσθηκαν ως τα τέλη του 2010, όταν, για πρώτη φορά στην τραπεζική ιστορία της χώρας, το ποσοστό των καθυστερούμενων δανείων έφθασε το 10%. Και τούτο παρότι οι τράπεζες έχουν κινηθεί προ πολλού στην κατεύθυνση της διευκόλυνσης των πελατών τους, με αρκετά «ευέλικτες» ρυθμίσεις δανείων. Ακόμη και ρυθμισμένα στεγαστικά, όμως, περνούν πλέον σε καθυστέρηση, «σπάζοντας την άμυνα» των τραπεζών.
Επιπλέον, σοβαρά προβλήματα παρουσιάζονται με τα δάνεια που είχαν δοθεί στη «χρυσή» εποχή 2004-2008, με όρους εξαιρετικά επικίνδυνους, όπως αποδεικνύεται τώρα, για το τραπεζικό σύστημα: δάνεια που έτειναν να εκμηδενίσουν τη συμμετοχή του δανειολήπτη στο κόστος αγοράς μιας κατοικίας και συνοδεύονταν σε πολλές περιπτώσεις και από επισκευαστικά δάνεια (διπλή υποθήκη), για να καλυφθεί το 100% της αξίας. Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι δανειολήπτες που βλέπουν ότι δυσκολεύει η εξυπηρέτηση του δανείου τους, δεν έχουν πολλούς δισταγμούς να... αφήσουν το σπίτι στην τράπεζα, αφού δεν επιβαρύνθηκαν στο στάδιο της απόκτησης του ακινήτου, ενώ στα πρώτα χρόνια του δανείου οι δόσεις που πλήρωναν ουσιαστικά ήταν ισοδύναμες με το κόστος ενοικίασης του σπιτιού.
Την ίδια στιγμή, το απόλυτο «πάγωμα» της αγοράς ακινήτων και η πτώση των τιμών των κατοικιών, που έχει ξεπεράσει σωρευτικά το 13% από τα τέλη του 2008, σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, αποτελεί «βραδυφλεγή βόμβα» για τα χαρτοφυλάκια στεγαστικών δανείων των τραπεζών, που συνολικά φθάνουν το 35% του ΑΕΠ. Τα δάνεια μόνο θεωρητικά καλύπτονται από την αξία των κατοικιών που έχουν υποθηκευθεί: αν οι τράπεζες «έριχναν στην αγορά» μαζικά τα ακίνητα που περιέρχονται στην κατοχή τους, με όλο και ταχύτερους ρυθμούς, λόγω αδυναμίας εξυπηρέτησης των δανείων, θα προκαλούσαν τέτοια επιτάχυνση της πτώσης των τιμών, που θα ήταν πολύ αμφίβολο αν θα μπορούσαν να καλύψουν τα χαμένα δάνεια. Σε αυτή την περίπτωση, θα μιλούσαμε πλέον για μια πλήρη κατάρρευση στο δίπολο αγορά ακινήτων-στεγαστική πίστη, από αυτές που έχουν κλονίσει πολλές αναπτυγμένες οικονομίες και θα ήταν ολέθρια με τα σημερινά οικονομικά δεδομένα της Ελλάδας.
Στην πραγματικότητα, λοιπόν, η «κοινωνική ευαισθησία» στη ρύθμιση των στεγαστικών δανείων δεν είναι παρά η έσχατη γραμμή άμυνας των τραπεζών, για να αποφύγουν τα χειρότερα, με την ελπίδα ότι, κερδίζοντας χρόνο θα σώσουν την παρτίδα, όταν η οικονομία επανέλθει σε ανάπτυξη. Δεν είναι πάντως καθόλου βέβαιο ότι οι τράπεζες θα καταφέρουν να ανατρέψουν τους νόμους της οικονομίας. Αυτοί λένε ότι, σε μια κρίση όπως αυτή που αντιμετωπίζει η ελληνική οικονομία, ύστερα μάλιστα από μια «έκρηξη» πιστωτικής επέκτασης στα στεγαστικά δάνεια με πολλές υπερβολές, μόνο με ένα θαύμα μπορούν να διασωθούν χωρίς βαριές απώλειες τα χαρτοφυλάκια στεγαστικών δανείων των τραπεζών.