Οι γερμανικές και γαλλικές τράπεζες έχουν τη μεγαλύτερη έκθεση σε ελληνικά κρατικά ομόλογα, σύμφωνα με στοιχεία που δημοσίευσε χθες η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών, με τοποθετήσεις 22,7 και 15 δισ. ευρώ αντίστοιχα. Όμως, μια άλλη τράπεζα, γαλλογερμανική και αυτή υπό μία έννοια, έχει με διαφορά τη μεγαλύτερη έκθεση στον κίνδυνο χρεοκοπίας της Ελλάδας: η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα! Και αυτό εξηγεί, ίσως, γιατί η ΕΚΤ είναι ο πρώτος και σημαντικότερος «αντίπαλος» κάθε εκδοχής αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους. Σύμφωνα με έκθεση της μη κυβερνητικής οργάνωσης OpenEurope («Ένας πύργος από τραπουλόχαρτα; Το κρυφό κόστος διάσωσης του ευρώ»), στις αρχές του 2011 η ΕΚΤ είχε στα βιβλία της ομόλογα και διατραπεζικά δάνεια προς τις χώρες της ομάδας των PIIGS (Πορτογαλία, Ιρλανδία, Ιταλία, Ελλλάδα, Ισπανία) ύψους 443,6 δισ. ευρώ. Η Ελλάδα και η Ιρλανδία είναι με διαφορά από τις άλλες χώρες οι δύο χώρες-μέλη της ευρωζώνης που έχουν «πέσει βαριές» στον ισολογισμό της ΕΚΤ:
- Η ΕΚΤ έχει αγοράσει ελληνικά ομόλογα η ονομαστική αξία των υπολογίζεται σε 60 δισ. ευρώ, ενώ το κόστος αγοράς τους στις «χτυπημένες» τιμές του ελληνικού χρέους στη δευτερογενή αγορά ομολόγων υπολογίζεται σε 42 δισ. ευρώ. Άλλα 97,7 δισ. ευρώ ήταν στις αρχές του χρόνου το ύψος των χρηματοδοτήσεων σε ελληνικές τράπεζες (ήδη έχει μειωθεί, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία κάτω από τα 90 δισ. ευρώ, αλλά παραμένει πολύ μεγάλο). Έτσι, η συνολική έκθεση της ΕΚΤ σε... κίνδυνο made in Greece έφθανε τα 139,7 δισ. ευρώ, δηλαδή σχεδόν στο ένα τρίτο του κινδύνου από τις χώρες της περιφέρειας, όπως καταγράφονται στον ισολογισμό της ΕΚΤ.
- Στο ίδιο περίπου ύψος (140,4 δισ. ευρώ) υπολογίζεται η έκθεση της ΕΚΤ σε... κινδύνους made in Ireland. Μόνο που, στην περίπτωση της Ιρλανδίας, το μεγαλύτερο μέρος αφορά χρηματοδοτήσεις στις τράπεζες, οι οποίες έφθαναν τα 126 δισ. ευρώ.
Σύμφωνα με την έκθεση, η ΕΚΤ έχει μεταβληθεί σε ένα αχανές πεδίο απόθεσης εν δυνάμει «τοξικών» στοιχείων ενεργητικού, χωρίς όμως να διαθέτει επαρκή κεφαλαιακή βάση για την κάλυψη των κινδύνων που έχει αναλάβει. Η μόχλευση του ισολογισμού της ΕΚΤ, δηλαδή το πόσο μεγαλύτερα από τα κεφάλαια και τα αποθεματικά της είναι τα στοιχεία ενεργητικού που εμφανίζει, θυμίζει περισσότερο ακραία περίπτωση hedge fund, παρά μια σοβαρή κεντρική τράπεζα: το ενεργητικό είναι 23,4 φορές μεγαλύτερο από τα κεφάλαια και τα αποθεματικά, όταν η αντίστοιχη σχέση σε άλλες κεντρικές τράπεζες της Ευρώπης, όπως η ελβετική, η σουηδική και η νορβηγική, κυμαίνεται μεταξύ 4,7 και 6,2. Τα hedge fund έχουν κατά μέσο όρο δείκτη μόχλευσης 6, δηλαδή είναι πολύ λιγότερο εκτεθειμένα σε κίνδυνο να εξανεμισθούν τα κεφάλαιά τους από την ΕΚΤ!
Τι σημαίνουν πρακτικά όλα αυτά; Πολύ απλά, αν η Ελλάδα υποχρεωθεί να προχωρήσει σε αναδιάρθρωση χρέους, ανάλογα με το ποσοστό του «κουρέματος» η ΕΚΤ θα χάσει από 44,5 μέχρι 65,7 δισ. ευρώ από τα κεφάλαιά της, που συνολικά μόλις ξεπερνούν τα 80 δισ. ευρώ. Αυτό το «χτύπημα» μπορεί να γίνει, έστω και οριακά, ανεκτό από την ΕΚΤ, αλλά σε περίπτωση που ο «ιός» της αναδιάρθρωσης μεταδοθεί στην Ιρλανδία, οι απώλειες θα είναι τόσο μεγάλες, που η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα είναι πλέον χρεοκοπημένη και θα έχει άμεση ανάγκη ενίσχυσης, για να συνεχίσει να λειτουργεί το νομισματικό σύστημα της ευρωζώνης.
Από πού μπορεί να προέλθει αυτή η ενίσχυση; Οι πρώτοι που θα δεχθούν κλήση για βοήθεια από την ΕΚΤ θα είναι οι εθνικοί κεντρικοί τραπεζίτες της ευρωζώνης, οι οποίοι θα πρέπει να καλύψουν τη ζημιά, συμμετέχοντας σε αύξηση μετοχικού κεφαλαίου της ΕΚΤ. Αν οι κεντρικές τράπεζες δεν μπορούν να καλύψουν τη ζημιά, ο κεντρικός τραπεζίτης της ευρωζώνης (ο Ζαν Κλωντ Τρισέ σήμερα, ο Ιταλός Μάριο Ντράγκι σε λίγους μήνες) θα υποστεί μια άκρως ταπεινωτική διαδικασία, ζητώντας κεφάλαια από τις κυβερνήσεις της ευρωζώνης. Κάθε κεντρικός τραπεζίτης που σέβεται τον εαυτό του θα επιδίωκε να αποφύγει πάση θυσία αυτή την ταπείνωση, πολύ περισσότερο όταν η ΕΚΤ είναι μια από τις πλέον ανεξάρτητες (στα χαρτιά, τουλάχιστον...) κεντρικές τράπεζες στον πλανήτη. Μια άλλη «λύση» θα ήταν να καλύψει η ΕΚΤ τη ζημιά τυπώνοντας χρήμα χωρίς αντίκρισμα, αλλά αυτό πρέπει να αποκλεισθεί, αφού θα προκαλούσε ανεξέλεγκτες αντιδράσεις, ιδιαίτερα στην Γερμανία.
Όσο και αν οι κεντρικοί τραπεζίτες της Φραγκφούρτης επιμένουν ότι η απόλυτη άρνηση εκ μέρους τους κάθε σεναρίου αναδιάρθρωσης χρέους στην ευρωζώνη δεν συνδέεται με τα προβλήματα που θα αντιμετωπίσει η ίδια η ΕΚΤ σε αυτή την περίπτωση, είναι πολύ δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι η ΕΚΤ δεν έχει τα δικά της συμφέροντα, που της επιβάλλουν να αποκρούει σχεδόν με μανία ακόμη και τη μερική ελάφρυνση χωρών της περιφέρειας από τα υπερβολικά χρέη τους.
Οι συντάκτες της έκθεσης του OpenEurope υποστηρίζουν ότι αυτή η κατάσταση δεν μπορεί να συνεχισθεί: η ΕΚΤ επιμένει σε μια αδιέξοδη στρατηγική, όπου η Ελλάδα «φορτώνεται» με όλο και περισσότερα χρέη από δάνεια διασώσεων, χωρίς να μπορεί να βγει από την παγίδα του χρέους, ενώ η ίδια η ΕΚΤ υποχρεώνεται να στηρίζει τις ελληνικές τράπεζες με τεράστιες χρηματοδοτήσεις, που είναι πολύ δύσκολο να μειωθούν, όσο η διατραπεζική αγορά βλέπει μπροστά κινδύνους και αρνείται να δανείσει τις ελληνικές τράπεζες. Όταν στο τέλος του δρόμου θα είναι πλέον αδύνατο να αποφευχθεί η αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους, η ΕΚΤ θα βρεθεί αντιμέτωπη με ακόμη μεγαλύτερες ζημιές.
Οι συντάκτες της έκθεσης υποστηρίζουν ότι η ΕΚΤ έχει «ανοιχτεί» πολύ και θα πρέπει το συντομότερο να επανέλθει στην αρχική της αποστολή της διατήρησης της σταθερότητας των τιμών. Θα πρέπει να τερματίσει το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων της περιφέρειας και να μειώσει τις χρηματοδοτήσεις στις ασθενείς τράπεζες, δείχνοντας τους το δρόμο της εξόδου από τη μονάδα... εντατικής θεραπείας. Όσες τράπεζες είναι στην πραγματικότητα αφερέγγυες και κακώς χρηματοδοτούνται από την ΕΚΤ θα πρέπει να βρεθεί ένας τρόπος να συρρικνωθούν.
Προς το παρόν, όλες αυτές τις δυσάρεστες επιλογές η διοίκηση της ΕΚΤ προσπαθεί να τις αποφύγει, ελπίζοντας ότι με το πέρασμα του χρόνου οι «πληγές» θα κλείσουν και τα λάθη που η ίδια έκανε στη διαχείριση της κρίσης θα ξεχασθούν. Δυστυχώς, όμως, σε αυτή την κρίση έχει αποδειχθεί ότι, όσο περισσότεροι οι πολιτικοί και οι τραπεζίτες προσπαθούν να κλωτσήσουν την μπάλα των προβλημάτων μακριά και να κερδίσουν χρόνο, τόσο πιο ορμητικά και επικίνδυνα επιστρέφουν τα προβλήματα...