Ο φόβος του στασιμοπληθωρισμού ξανά μαζί μας

Μέχρι πρόσφατα ο ανεπτυγμένος δυτικός κόσμος αιωρούνταν μεταξύ στασιμότητας και πληθωρισμού. Στο χειρότερο στάδιο της κρίσης η παγκόσμια παραγωγή βυθίστηκε αλλά η βασική ανησυχία ήταν ο αποπληθωρισμός και όχι ο πληθωρισμός. Στη συνέχεια οι οικονομίες ανέκαμψαν, και μαζί τους ανέκαμψαν οι τιμές των περιουσιακών στοιχείων – συμπεριλαμβανομένων των εμπορευμάτων που η άνοδος των τιμών τους σήμερα ωθεί τον πληθωρισμό πολύ πιο πέρα από τη ζώνη με την οποία οι πολιτικοί και οικονομικοί αξιωματούχοι αισθάνονται άνετα.

Αλλά τώρα και οι δύο πλευρές του τρομακτικού συνδυασμού της δεκαετίας του 1970 απειλούν να επιστρέψουν μαζί, καθώς η παραγωγή επιβραδύνεται ενώ οι τιμές συνεχίζουν τον ανηφορικό δρόμο τους. Από δυσάρεστη μνήμη ο στασιμοπληθωρισμός μετατρέπεται σε παρόντα κίνδυνο.

Τα τελευταία νούμερα για την παραγωγή των πλούσιων βιομηχανικών χωρών ήταν απογοητευτικά. Στη Βρετανία η ανάπτυξη πρώτου τριμήνου 2011 ήταν σε ετήσια βάση 2%, νούμερο ίσως ανεκτό αν η οικονομία λειτουργούσε στο πλήρες δυναμικό της αλλά όχι από τη στιγμή που η παραγωγή βρίσκεται πολύ χαμηλότερα από τις παλαιότερες κορυφώσεις της. Αν λάβουμε υπόψη και την απογοητευτική συρρίκνωση που είχε καταγραφεί κατά το τέταρτο τρίμηνο του 2010, στην πραγματικότητα η βρετανική οικονομία βρίσκεται εδώ και 6 μήνες σε στασιμότητα.

Αλλά ούτε και τα αμερικανικά νούμερα που δημοσιεύτηκαν την περασμένη βδομάδα ήταν καλύτερα. Η οικονομία των ΗΠΑ παρουσίασε ακόμα χαμηλότερη ανάπτυξη από της Βρετανίας, της τάξης του 1,8% σε ετήσιο επίπεδο. Βέβαια η απόδοση αυτή σημειώνεται μετά από την ισχυρή ανάκαμψη κατά 3,1% του τετάρτου τριμήνου, σε αντίθεση με τη βρετανική ύφεση της ίδιας περιόδου. Οι Αμερικανοί μπορεί να τα καταφέρνουν καλύτερα από τους Βρετανούς αλλά η επιβράδυνση της αμερικανικής οικονομίας κατά το πρώτο τρίμηνο του 2011 παραμένει απογοητευτική και αντανακλά τόσο τον τερματισμό των δημοσιονομικών μέτρων τόνωσης της οικονομίας – οι δημόσιες δαπάνες της κυβέρνησης Ομπάμα μειώθηκαν – όσο και την αύξηση των επιφυλάξεων του ιδιωτικού τομέα – οι καταναλωτικές δαπάνες και οι δαπάνες των επιχειρήσεων έχουν επιβραδυνθεί.

Η κακή εικόνα συμπληρώνεται με την ισχυρή πτώση της ιαπωνικής βιομηχανικής παραγωγής, μετά το σεισμό και το τσουνάμι του Μαρτίου – πρόκειται για την ισχυρότερη πτώση από τότε που άρχισαν οι καταγραφές στην Ιαπωνία – καθώς και τις αρνητικές προοπτικές της Ευρώπης η οποία ταλανίζεται από την κρίση χρέους της ευρωπαϊκής περιφέρειας.

Παρ’ όλα αυτά τα γκρίζα στοιχεία, καλό είναι να μην ανησυχούμε πάρα πολύ αν κρίνουμε από τις διαφορές μεταξύ της σημερινής συγκυρίας και της δεκαετίας του 1970. Το γεγονός ότι οι πλούσιες χώρες θα πρέπει να καταβάλλουν κι άλλη προσπάθεια προκειμένου να ανακάμψουν πλήρως από την βαθύτερη ύφεση που τις έχει πλήξει εδώ και πολλές δεκαετίες σημαίνει ότι η χαλαρή νομισματική πολιτική που ασκείται σήμερα είναι πολύ λιγότερο πιθανό να τροφοδοτήσει ανεξέλεγκτες πληθωριστικές τάσεις απ’ ό,τι το 1970.

Ένα δεύτερο θετικό στοιχείο προκύπτει από το ότι οι αναδυόμενες οικονομίες, με επικεφαλής την Κίνα, βρίσκονται σε πολύ καλή κατάσταση – στην πραγματικότητα υπερβολικά καλή: οι περισσότερες αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο υπερθέρμανσης. Έτσι όμως καθίστανται όλο και περισσότερο μια πηγή – αν και μικρών ακόμη διαστάσεων – ζήτησης των εξαγωγών του δυτικού κόσμου.

Κι αυτό ερμηνεύει την τρίτη διαφορά που υπάρχει ανάμεσα στο σήμερα και στο 1970: η άνοδος των τιμών των εμπορευμάτων που τροφοδοτεί τον συνολικό πληθωρισμό οφείλεται τόσο στην ζήτηση όσο και στην προσφορά. Το μεγάλο πετρελαϊκό σοκ της δεκαετίας του 1970 είχε προκληθεί από τη μείωση της προσφοράς από τις πετρελαιοπαραγωγές χώρες. Αντιθέτως, οι υψηλές τιμές των εμπορευμάτων σήμερα αντανακλούν την λαίμαργη όρεξη των νέων βιομηχανικών υπερδυνάμεων και μόνο εν μέρει οφείλονται σε προβλήματα προσφοράς, όπως αυτά που παράγει η κρίση στη Μέση Ανατολή.

Όλα αυτά μας επιτρέπουν να ελπίζουμε ότι ακόμα κι αν ο δυτικός κόσμος δοκιμαστεί από ένα μέτριο στασιμοπληθωρισμό, θα πρόκειται για ένα προσωρινό σύμπτωμα των αναπόφευκτων οικονομικών μετασχηματισμών που λαμβάνουν χώρα σε παγκόσμιο επίπεδο. Αλλά ακόμα κι ένα λιγότερο ισχυρό στασιμοπληθωριστικό κύμα θα προκαλέσει προβλήματα. Σε κάθε περίπτωση δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η ανεύρεση ενός νέου σημείου ισορροπίας στην παγκόσμια οικονομική μηχανή πάντα συνοδεύεται από αναταράξεις.