Η πτώση του Ντομινίκ Στρος-Καν συνέπεσε με μια πολύ δύσκολη στιγμή για τις συμφωνίες του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου με την Ελλάδα και την Πορτογαλία, έτσι πολλά γράφονται για τις ικανότητες και την ισχυρή επιρροή που άσκησε ο απελθών διευθυντής του Ταμείου κατά τη διάρκεια των πρόσφατων σχετικών διαπραγματεύσεων. Η ιστορία, όμως, ίσως να τον θυμάται σαν τον άνθρωπο που έβαλε το ΔΝΤ στο δρόμο της παρακμής του με τους λανθασμένους του χειρισμούς στην κρίση χρέους της Ευρωζώνης. Η απόφαση του Στρος-Καν να αντιμετωπίσει την ευρωπαϊκή κρίση σαν πρόβλημα ρευστότητας και όχι σαν πρόβλημα φερεγγυότητας έκανε το ΔΝΤ να απορρίψει κάθε ιδέα αναδιάρθρωσης του χρέους των κρατών της ευρωπαϊκής περιφέρειας ή εξόδου τους από το ευρώ ως λύσης για τα δημόσια ελλείμματα και τα προβλήματα του εξωτερικού ισοζυγίου που αντιμετωπίζουν. Αντιθέτως, το ΔΝΤ επέλεξε την δρακόντεια δημοσιονομική προσαρμογή και τις ακραίες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις ως πανάκεια για την Ελλάδα, την Ιρλανδία και την Πορτογαλία.
Όμως η εμπειρία από την εφαρμογή αυτών των πολιτικών στην Αργεντινή το 1999 - 2001 και στη Λετονία το 2008 - 2009 θα έπρεπε να έχουν επιτρέψει στο ΔΝΤ να κατανοεί ότι στο πλαίσιο του ευρώ – που αποτελεί το πιο άκαμπτο σύστημα συναλλαγματικών ισοτιμιών – μια τέτοια πολιτική οδηγεί αναπόφευκτα σε τρομερή οικονομική ύφεση. Το Ταμείο θα έπρεπε επίσης να έχει προβλέψει ότι μια τόσο βαθιά ύφεση θα διαβρώσει τη φορολογική βάση των χωρών αυτών και θα υπονομεύσει την πολιτική βούληση των κυβερνήσεών τους να συνεχίσουν την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων.
Η κακή απόδοση της οικονομίας, που έχει γίνει πια προφανής στην Ελλάδα και την Ιρλανδία, κινδυνεύει έτσι να αμαυρώσει τη φήμη του ΔΝΤ στην Ευρώπη με τον ίδιο τρόπο που τα προγράμματα που εφάρμοσε στην Ασία και τη Λατινική Αμερική κατά τη δεκαετία του 1990 το είχαν κάνει … κόκκινο πανί στις χώρες αυτές. Παράλληλα, η εφαρμογή οικονομικών προγραμμάτων στην ευρωπαϊκή περιφέρεια που είχαν ελάχιστες πιθανότητες να αποκαταστήσουν τη βιωσιμότητα του δημόσιου χρέους συντρίβουν την αξιοπιστία του ΔΝΤ στις χρηματοπιστωτικές αγορές.
Συν τοις άλλοις, υποστηρίζοντας τα προγράμματα αυτά με δάνεια δίχως προηγούμενο, το ΔΝΤ επιβάρυνε τον δικό του προϋπολογισμό με τεράστια ποσά κονδυλίων προς αφερέγγυες χώρες, τα οποία θα χρειαστεί πάρα πολλά χρόνια για να τα πάρει πίσω.
Ένα πρόγραμμα του ΔΝΤ είναι πετυχημένο όταν αποκαθιστά τη βιωσιμότητα της εξυπηρέτησης των υποχρεώσεων μιας χώρας με το ελάχιστο κόστος για την ανάπτυξή της και τις οικονομικές της προοπτικές. Ένα πρόγραμμα του ΔΝΤ είναι πετυχημένο όταν αποκαθιστά την εμπιστοσύνη των αγορών, πράγμα που μεταφράζεται σε χαμηλότερο κόστος δανεισμού. Κι όμως, ένα χρόνο μετά την έναρξη του πακέτου της ΕΕ και του ΔΝΤ προς την Αθήνα, ύψους 110 δις ευρώ, το ελληνικό πρόγραμμα προσαρμογής δεν αποδίδει. Η Ελλάδα βυθίζεται σε μια σπειροειδή ύφεση, με την ανεργία να ξεπερνά το 15%. Τ0 2011 τα φορολογικά έσοδα μπορεί να αποδειχτούν και 7 δις ευρώ λιγότερα από ό,τι προέβλεπε το πρόγραμμα του ΔΝΤ.
Επιπλέον, η εφαρμογή του προγράμματος του ΔΝΤ δεν οδήγησε στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των αγορών. Στην πραγματικότητα, η ελληνική κυβέρνηση πρέπει σήμερα να πληρώνει 25% επιτόκιο για τα διετή ομόλογά της, γεγονός που έχει υποχρεώσει τους Ευρωπαίους πολιτικούς να αναγνωρίσουν ότι ελάχιστες είναι οι πιθανότητες να επιστρέψει η Αθήνα στις χρηματοπιστωτικές αγορές το 2012, όπως ήταν ο αρχικός σχεδιασμός. Κατ’ αναλογία, παρά την ανακοίνωση των μεγάλων πακέτων στήριξης των ΕΕ και ΔΝΤ για την Ιρλανδία και την Πορτογαλία, τα επιτόκια των κρατικών ομολόγων τους έχουν αυτή τη στιγμή βρεθεί στα υψηλότερα επίπεδα από τότε οι χώρες προσχώρησαν στο ευρώ.
Στον πυρήνα της μέχρι στιγμής αποτυχίας του προγράμματος του ΔΝΤ στην Ελλάδα είναι η συνταγή μιας πολιτικής που εξαρχής είχε ελάχιστες πιθανότητες επιτυχίας εντός των περιορισμών ενός συστήματος σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών το οποίο αποκλείει την υποτίμηση σαν μέτρο για την προώθηση της ανάπτυξης των εξαγωγών που λειτουργεί γενικά ως αντιστάθμισμα στη δρακόντεια δημοσιονομική σύσφιξη. Μπορεί βεβαίως κανείς να καταλάβει γιατί το ΔΝΤ έκανε ένα τόσο σοβαρό λάθος στην περίπτωση της κρίσης της Ελλάδας το Μάιο του 2010: επρόκειτο για μια κρίση που στη συγκεκριμένη στιγμή υπήρχε περίπτωση να διαχυθεί έξω από τα σύνορα της χώρας.
Είναι όμως δύσκολο να κατανοήσει κανείς γιατί με δεδομένη την πολύ κακή απόδοση του ελληνικού προγράμματος, το ΔΝΤ επέλεξε να επαναλάβει το ίδιο θεμελιώδες πολιτικό λάθος στα προγράμματα προσαρμογής που συνέστησε στην Ιρλανδία τον Νοέμβριο του 2011 και στην Πορτογαλία αυτές τις μέρες. Αυτό που είναι ακόμη πιο δύσκολο να καταλάβουμε είναι γιατί το ΔΝΤ προτείνει σήμερα στην Ελλάδα την ίδια συνταγή περαιτέρω δημοσιονομικής σύσφιξης που έχει φέρει την οικονομία της στην παρούσα ολέθρια κατάσταση.
Πρέπει ίσως να ελπίζουμε ότι ο νέος ηγέτης που θα αναλάβει το ΔΝΤ θα προχωρήσει στην αναθεώρηση των οικονομικών προγραμμάτων του στην ευρωπαϊκή περιφέρεια. Δίχως μια τέτοια αναθεώρηση το ΔΝΤ κινδυνεύει να αμαυρώσει ξανά τη φήμη του στα πλαίσια του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος.