Οι κομπογιαννίτικες λύσεις δεν θα θεραπεύσουν την Ευρωζώνη
Δημοσιεύτηκε: Τετ 27 Απρ 2011, 10:41
Την περασμένη εβδομάδα υιοθετούσαμε θετικούς τόνους και διατυπώναμε ένα αισιόδοξο σενάριο για την κρίση της Ευρωζώνης. Σύμφωνα με αυτό, η Ευρωζώνη θα βγει ακέραιη από την κρίση, δεν θα δούμε αίμα στους δρόμους, θα έχουμε μόνο μία εφάπαξ, αν και απρόθυμη, διάσωση, σε συνδυασμό με μια περιορισμένη δημοσιονομική ένωση. Το σενάριο αυτό, ωστόσο, είναι ευάλωτο σε κάθε μεγάλο ατύχημα. Και την περασμένη εβδομάδα είδαμε πώς μπορεί να συμβεί ένα μεγάλο ατύχημα. Άρα το αισιόδοξο σενάριο μοιάζει σήμερα λιγότερο βέβαιο από ό,τι ήταν πριν μια βδομάδα.
Η εβδομάδα ξεκίνησε με τη δυναμική εμφάνιση δύο κομμάτων στις φιλανδικές εκλογές, που τάσσονται υπέρ μιας μερικής στάσης πληρωμών της Πορτογαλίας ως προϋπόθεση για τη χορήγηση ενός πακέτου διάσωσης. Οι εξελίξεις αυτές προκάλεσαν μια νέα έξαρση της χρηματοπιστωτικής κρίσης καθώς τα σπρεντ της Ευρωζώνης αυξήθηκαν για μια ακόμη φορά φτάνοντας σε νέα ιστορικά υψηλά.
Τα πιο ανησυχητικά νέα προήλθαν όμως από την ανταρσία που σημειώθηκε εντός του όλο και πιο εύθραυστου κυβερνητικού συνασπισμού της Αγγέλα Μέρκελ. Φαίνεται ότι η Γερμανίδα καγκελάριος κοντεύει να χάσει την πλειοψηφία της σε ό,τι αφορά την έγκριση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας, του μακροπρόθεσμου χρηματοδοτικού μηχανισμού για την Ευρωζώνη, και μπορεί να αναγκαστεί να ζητήσει τη βοήθεια της αντιπολίτευσης για να πετύχει την επικύρωσή του, γεγονός που ενδέχεται να έχει μεγάλο πολιτικό κόστος. Το γερμανικό Κοινοβούλιο ήδη αποφάσισε την αναβολή της ψηφοφορίας για την επικύρωση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού ως το φθινόπωρο, προσπαθώντας να διαχωρίσει το ζήτημα του Μηχανισμού από την αμφιλεγόμενη απόφαση της έγκρισης του προγράμματος διάσωσης της Πορτογαλίας που θα γίνει το Μάιο.
Και καθώς η αντίθεση στον ευρωπαϊκό μηχανισμό μεγεθύνονταν, αρκετοί Γερμανοί αξιωματούχοι έσπευσαν να μιλήσουν σε διάφορες εφημερίδες δηλώνοντας ότι η αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους είναι αναπόφευκτη. Ακόμη και ο Υπουργός Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε έκανε λόγο για τη πιθανότητα μιας στάσης πληρωμών. Κάποιοι πονηροί κερδοσκόποι κυκλοφόρησαν μια φήμη ότι η Ελλάδα θα πραγματοποιήσει μια ξαφνική αναδιάρθρωση χρέους μέσα στο Πάσχα. Ήταν άλλη μια τρελή εβδομάδα στην κρίση χρέους της Ευρωζώνης…
Σε ό,τι αφορά τη διαχείριση κρίσεων, η νομισματική ενοποίηση παρουσιάζει ένα φυσικό μειονέκτημα: δεν υπάρχει κεντρική κυβέρνηση που να λαμβάνει αποφάσεις κι αυτό δυσκολεύει τον έλεγχο των επικοινωνιών. Αυτό που συγχωρείται λιγότερο είναι η κατά συρροή ανικανότητα εκείνων που λαμβάνουν τις αποφάσεις στην Ευρωζώνη, όπως χαρακτηριστικά φαίνεται από τη διαρκή τους σπουδή να διακηρύξουν ότι η κρίση τελείωσε κάθε φορά που οι πιέσεις των αγορών υποχωρούν. Όχι μόνο γνωρίζουν ελάχιστα τις αγορές αλλά έχουν και συμβούλους που γνωρίζουν εξίσου λίγα πράγματα.
Και αυτή η άγνοια αποτελεί το ιδανικό έδαφος για κάθε είδους κομπογιαννίτικες λύσεις. Όπως ένα άμεσο χρεοστάσιο. Οι Γερμανοί Χριστιανοδημοκράτες και οι Φιλανδοί απομονωτιστές πέρασαν όλη την περασμένη εβδομάδα προσπαθώντας να πείσουν τους εαυτούς τους ότι θα γλιτώσουν πολλά λεφτά με μια αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους.
Η πίστη τους αυτή στηρίζεται σε δύο λανθασμένες υποθέσεις. Η πρώτη είναι ότι μια εθελοντική αναδιάρθρωση θα λύσει το πρόβλημα του ελληνικού δημόσιου χρέους. Αυτή η λύση μπορεί να δώσει θετικά αποτελέσματα σε ορισμένες περιπτώσεις, όχι όμως όταν μια χώρα είναι αφερέγγυα. Αλλά η Ελλάδα δεν αντιμετωπίζει βραχυπρόθεσμο πρόβλημα ρευστότητας γιατί στηρίζεται από την ΕΕ και το ΔΝΤ. Δεν υπάρχει καμιά ανάγκη αναδιάρθρωσης, είτε εθελοντικής είτε όχι, αυτή τη στιγμή. Η Ελλάδα μπορεί να χρειαστεί να επιβάλει κάποιο ‘κούρεμα’ στο μέλλον για να διασφαλίσει τη βιωσιμότητα του χρέους της. Η ιδανική στιγμή θα είναι όταν η χώρα καταφέρει να αποκτήσει πρωτογενές πλεόνασμα, ίσως το 2013.
Η δεύτερη λάθος υπόθεση είναι ότι ο ελληνικός τραπεζικός τομέας θα βγει σώος από μια αναδιάρθρωση. Αυτό είναι λάθος υπό όρους. Αν πιστεύεις ότι μια εθελοντική αναδιάρθρωση θα είναι επαρκής, τότε οι ελληνικές τράπεζες πράγματι θα επιβιώσουν. Σίγουρα όμως δεν θα επιβιώσουν με ένα μεγάλο και επιβεβλημένο ‘κούρεμα’. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα έρθει επίσης αντιμέτωπη με ένα ‘κούρεμα’ των άμεσων επενδύσεών της σε ελληνικά κρατικά ομόλογα και – το πιο σημαντικό – το μεγαλύτερο μέρος των εγγυήσεων που έχουν καταθέσει οι ελληνικές τράπεζες στην ΕΚΤ θα εξανεμιστεί. Το κόστος ενός ελληνικού χρεοστασίου για τους Γερμανούς φορολογούμενους και μόνο θα είναι τουλάχιστον 40 δις ευρώ, συμπεριλαμβανομένου του κόστους αποκατάστασης της κεφαλαιακής βάσης της ΕΚΤ. Η διάσωση είναι πιο φτηνή.
Ένα πρώιμο ελληνικό χρεοστάσιο θα αλλάξει τα πάντα. Το ίδιο και η αποτυχία της ΕΕ και της Πορτογαλίας να συμφωνήσουν εγκαίρως σε ένα πρόγραμμα διάσωσης. Παρομοίως και μια κλιμάκωση της διαμάχης της ΕΕ με την Ιρλανδία για τους εταιρικούς φορολογικούς συντελεστές. Παρομοίως και μια αποτυχία επικύρωσης του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας στο Κοινοβούλιο της Γερμανίας, της Φιλανδίας ή της Ολλανδίας. Ή ένα γερμανικό βέτο στη χορήγηση ενός ακόμη δανείου προς την Ελλάδα το 2012 ή μια άρνηση του ελληνικού Κοινοβουλίου να αποδεχτεί τα νέα μέτρα λιτότητας ή μια συνειδητοποίηση του ότι τα ισπανικά ταμιευτήρια είναι σε χειρότερη κατάσταση απ’ ό,τι αναγνωρίζεται και ότι η Ισπανία δεν μπορεί να συγκεντρώσει επαρκή κεφάλαια.
Και κατόπιν, υπάρχει η απειλή υποβάθμισης των γαλλικών κρατικών ομολόγων. Μετά την υποβάθμιση των προοπτικών της αμερικανικής οικονομίας και η Γαλλία πρέπει τώρα να βρίσκεται σε κίνδυνο. Αλλά η υποβάθμιση της Γαλλίας θα μπορούσε να καταστρέψει τη λογική του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, που είναι βασισμένος στις εγγυήσεις των χωρών που διαθέτουν την ανώτατη πιστοληπτική αξιολόγηση. Χωρίς τη Γαλλία, το ανώτατο όριο δανεισμού του προσωρινού μηχανισμού θα μειωθεί κι άλλο.
Ο κατάλογος των ενδεχόμενων ατυχημάτων είναι μεγάλος, αλλά όλα έχουν ένα κοινό μοτίβο: τη κατά συρροή κακή πολιτική διαχείριση της κρίσης. Είδαμε κάποια επεισόδια την περασμένη εβδομάδα. Αν η Ευρώπη πάρει τον δρόμο του πρόωρου χρεοστασίου και αφήσει τους Αληθινούς Φιλανδούς και τους αληθινούς Γερμανούς να ορίσουν το έργο, η Ευρωζώνη, όπως την γνωρίσαμε, θα έχει τελειώσει.
Η εβδομάδα ξεκίνησε με τη δυναμική εμφάνιση δύο κομμάτων στις φιλανδικές εκλογές, που τάσσονται υπέρ μιας μερικής στάσης πληρωμών της Πορτογαλίας ως προϋπόθεση για τη χορήγηση ενός πακέτου διάσωσης. Οι εξελίξεις αυτές προκάλεσαν μια νέα έξαρση της χρηματοπιστωτικής κρίσης καθώς τα σπρεντ της Ευρωζώνης αυξήθηκαν για μια ακόμη φορά φτάνοντας σε νέα ιστορικά υψηλά.
Τα πιο ανησυχητικά νέα προήλθαν όμως από την ανταρσία που σημειώθηκε εντός του όλο και πιο εύθραυστου κυβερνητικού συνασπισμού της Αγγέλα Μέρκελ. Φαίνεται ότι η Γερμανίδα καγκελάριος κοντεύει να χάσει την πλειοψηφία της σε ό,τι αφορά την έγκριση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας, του μακροπρόθεσμου χρηματοδοτικού μηχανισμού για την Ευρωζώνη, και μπορεί να αναγκαστεί να ζητήσει τη βοήθεια της αντιπολίτευσης για να πετύχει την επικύρωσή του, γεγονός που ενδέχεται να έχει μεγάλο πολιτικό κόστος. Το γερμανικό Κοινοβούλιο ήδη αποφάσισε την αναβολή της ψηφοφορίας για την επικύρωση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού ως το φθινόπωρο, προσπαθώντας να διαχωρίσει το ζήτημα του Μηχανισμού από την αμφιλεγόμενη απόφαση της έγκρισης του προγράμματος διάσωσης της Πορτογαλίας που θα γίνει το Μάιο.
Και καθώς η αντίθεση στον ευρωπαϊκό μηχανισμό μεγεθύνονταν, αρκετοί Γερμανοί αξιωματούχοι έσπευσαν να μιλήσουν σε διάφορες εφημερίδες δηλώνοντας ότι η αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους είναι αναπόφευκτη. Ακόμη και ο Υπουργός Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε έκανε λόγο για τη πιθανότητα μιας στάσης πληρωμών. Κάποιοι πονηροί κερδοσκόποι κυκλοφόρησαν μια φήμη ότι η Ελλάδα θα πραγματοποιήσει μια ξαφνική αναδιάρθρωση χρέους μέσα στο Πάσχα. Ήταν άλλη μια τρελή εβδομάδα στην κρίση χρέους της Ευρωζώνης…
Σε ό,τι αφορά τη διαχείριση κρίσεων, η νομισματική ενοποίηση παρουσιάζει ένα φυσικό μειονέκτημα: δεν υπάρχει κεντρική κυβέρνηση που να λαμβάνει αποφάσεις κι αυτό δυσκολεύει τον έλεγχο των επικοινωνιών. Αυτό που συγχωρείται λιγότερο είναι η κατά συρροή ανικανότητα εκείνων που λαμβάνουν τις αποφάσεις στην Ευρωζώνη, όπως χαρακτηριστικά φαίνεται από τη διαρκή τους σπουδή να διακηρύξουν ότι η κρίση τελείωσε κάθε φορά που οι πιέσεις των αγορών υποχωρούν. Όχι μόνο γνωρίζουν ελάχιστα τις αγορές αλλά έχουν και συμβούλους που γνωρίζουν εξίσου λίγα πράγματα.
Και αυτή η άγνοια αποτελεί το ιδανικό έδαφος για κάθε είδους κομπογιαννίτικες λύσεις. Όπως ένα άμεσο χρεοστάσιο. Οι Γερμανοί Χριστιανοδημοκράτες και οι Φιλανδοί απομονωτιστές πέρασαν όλη την περασμένη εβδομάδα προσπαθώντας να πείσουν τους εαυτούς τους ότι θα γλιτώσουν πολλά λεφτά με μια αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους.
Η πίστη τους αυτή στηρίζεται σε δύο λανθασμένες υποθέσεις. Η πρώτη είναι ότι μια εθελοντική αναδιάρθρωση θα λύσει το πρόβλημα του ελληνικού δημόσιου χρέους. Αυτή η λύση μπορεί να δώσει θετικά αποτελέσματα σε ορισμένες περιπτώσεις, όχι όμως όταν μια χώρα είναι αφερέγγυα. Αλλά η Ελλάδα δεν αντιμετωπίζει βραχυπρόθεσμο πρόβλημα ρευστότητας γιατί στηρίζεται από την ΕΕ και το ΔΝΤ. Δεν υπάρχει καμιά ανάγκη αναδιάρθρωσης, είτε εθελοντικής είτε όχι, αυτή τη στιγμή. Η Ελλάδα μπορεί να χρειαστεί να επιβάλει κάποιο ‘κούρεμα’ στο μέλλον για να διασφαλίσει τη βιωσιμότητα του χρέους της. Η ιδανική στιγμή θα είναι όταν η χώρα καταφέρει να αποκτήσει πρωτογενές πλεόνασμα, ίσως το 2013.
Η δεύτερη λάθος υπόθεση είναι ότι ο ελληνικός τραπεζικός τομέας θα βγει σώος από μια αναδιάρθρωση. Αυτό είναι λάθος υπό όρους. Αν πιστεύεις ότι μια εθελοντική αναδιάρθρωση θα είναι επαρκής, τότε οι ελληνικές τράπεζες πράγματι θα επιβιώσουν. Σίγουρα όμως δεν θα επιβιώσουν με ένα μεγάλο και επιβεβλημένο ‘κούρεμα’. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα έρθει επίσης αντιμέτωπη με ένα ‘κούρεμα’ των άμεσων επενδύσεών της σε ελληνικά κρατικά ομόλογα και – το πιο σημαντικό – το μεγαλύτερο μέρος των εγγυήσεων που έχουν καταθέσει οι ελληνικές τράπεζες στην ΕΚΤ θα εξανεμιστεί. Το κόστος ενός ελληνικού χρεοστασίου για τους Γερμανούς φορολογούμενους και μόνο θα είναι τουλάχιστον 40 δις ευρώ, συμπεριλαμβανομένου του κόστους αποκατάστασης της κεφαλαιακής βάσης της ΕΚΤ. Η διάσωση είναι πιο φτηνή.
Ένα πρώιμο ελληνικό χρεοστάσιο θα αλλάξει τα πάντα. Το ίδιο και η αποτυχία της ΕΕ και της Πορτογαλίας να συμφωνήσουν εγκαίρως σε ένα πρόγραμμα διάσωσης. Παρομοίως και μια κλιμάκωση της διαμάχης της ΕΕ με την Ιρλανδία για τους εταιρικούς φορολογικούς συντελεστές. Παρομοίως και μια αποτυχία επικύρωσης του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας στο Κοινοβούλιο της Γερμανίας, της Φιλανδίας ή της Ολλανδίας. Ή ένα γερμανικό βέτο στη χορήγηση ενός ακόμη δανείου προς την Ελλάδα το 2012 ή μια άρνηση του ελληνικού Κοινοβουλίου να αποδεχτεί τα νέα μέτρα λιτότητας ή μια συνειδητοποίηση του ότι τα ισπανικά ταμιευτήρια είναι σε χειρότερη κατάσταση απ’ ό,τι αναγνωρίζεται και ότι η Ισπανία δεν μπορεί να συγκεντρώσει επαρκή κεφάλαια.
Και κατόπιν, υπάρχει η απειλή υποβάθμισης των γαλλικών κρατικών ομολόγων. Μετά την υποβάθμιση των προοπτικών της αμερικανικής οικονομίας και η Γαλλία πρέπει τώρα να βρίσκεται σε κίνδυνο. Αλλά η υποβάθμιση της Γαλλίας θα μπορούσε να καταστρέψει τη λογική του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, που είναι βασισμένος στις εγγυήσεις των χωρών που διαθέτουν την ανώτατη πιστοληπτική αξιολόγηση. Χωρίς τη Γαλλία, το ανώτατο όριο δανεισμού του προσωρινού μηχανισμού θα μειωθεί κι άλλο.
Ο κατάλογος των ενδεχόμενων ατυχημάτων είναι μεγάλος, αλλά όλα έχουν ένα κοινό μοτίβο: τη κατά συρροή κακή πολιτική διαχείριση της κρίσης. Είδαμε κάποια επεισόδια την περασμένη εβδομάδα. Αν η Ευρώπη πάρει τον δρόμο του πρόωρου χρεοστασίου και αφήσει τους Αληθινούς Φιλανδούς και τους αληθινούς Γερμανούς να ορίσουν το έργο, η Ευρωζώνη, όπως την γνωρίσαμε, θα έχει τελειώσει.