Οι δυο ισχυρότεροι τραπεζίτες του κόσμου δεν έχουν βγάλει ακόμα «λαγό από το καπέλο τους» και προτιμούν να ρίχνουν το… μπαλάκι στους πολιτικούς για την αντιμετώπισης της κρίσης. Πού οφείλεται αυτή η διστακτικότητα της ΕΚΤ και της Fed; Μήπως τους τελείωσαν τα «πυρομαχικά»; Ή φοβούνται πως εάν πάρουν δραστικά μέτρα, οι εγχώριες αγορές θα πλημμυρίσουν από ρευστότητα, οδηγώντας σε νέες φούσκες και/ή πληθωρισμό; Οι οικονομολόγοι υποστηρίζουν πως η ατολμία που επιδεικνύουν Bernanke και Τrichet οφείλεται στη διχογνωμία που υπάρχει στους κόλπους των δύο κεντρικών τραπεζών όσον αφορά την αντιμετώπιση της δύσκολης συγκυρίας. Να σημειωθεί πως στις αρχές Σεπτεμβρίου παραιτήθηκε από μέλος του δ.σ. της ΕΚΤ ο Γιούργκεν Σταρκ, διαφωνώντας ανοικτά με τη συνέχιση του προγράμματος αγοράς ομολόγων από την ΕΚΤ.Οσον αφορά την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ, έντονες ήταν οι διαφωνίες για το εάν έπρεπε να διοχετεύσει άπλετη ρευστότητα στην αγορά. Ο πρόεδρος της Fed του Κάνσας Σίτι, Thomas Hoenig είχε μιλήσει για μια επικίνδυνη συμφωνία με το διάβολο, εκτιμώντας ότι οι κίνδυνοι του προγράμματος αγοράς ομολόγων υπερβαίνουν τα όποια οφέλη.
Θα αναλάβουν δράση;
Τις τελευταίες ημέρες όμως, λόγω των διαστάσεων που λαμβάνει η κρίση χρεών στην Ευρωζώνη και των ανησυχιών για νέα «διπλή ύφεση» στις ΗΠΑ, αυξάνονται οι φωνές που υποστηρίζουν πως οι Κεντρικές Τράπεζες πρέπει να αναλάβουν δράση και να τυπώσουν χρήμα. Μάλιστα Αdam Posen, μέλος της νομισματικής επιτροπής της Τράπεζας της Αγγλίας δήλωσε πως τα περιθώρια από την νομισματική πολιτική έχουν εξαντληθεί και μένει μόνο η «ποσοτική χαλάρωση». Ο κ. Posen την προτείνει και μάλιστα σε μεγάλο βαθμό, ξεκινώντας με «ένα ελάχιστο ύψος αγορών ομολόγων στη δευτερογενή αγορά ύψους 50 δισ. στερλινών» αν και τώρα έχει αναθεωρήσει αυτό το νούμερο στα 75 ή 100 δισ. στερλίνες, λόγω του δυσμενούς εξωτερικού περιβάλλοντος. Δηλαδή ο κ. Posen προτείνει στην Τράπεζα της Αγγλία να κόψει «φρέσκο» χρήμα.
Fed: Θα πάει και σε QE3;
Ο επικεφαλής της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ, Βen Bernanke ύστερα από 33 μήνες με σχεδόν μηδενικά επιτόκια και έπειτα από αγορές ομολόγων ύψους 2,3 τρισ. δολ. μέσα από δύο προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης βρίσκεται αντιμέτωπος με αργή ανάπτυξη, αυξημένη ανεργία, μέτριες δαπάνες και με τον κλάδο κατοικιών βρίσκεται σε ύφεση. Μόνο οι αθεράπευτα αισιόδοξοι μπορεί να πιστέψουν, κατά συνέπεια, ότι αυτό το παιχνίδι με τη διάρκεια των τίτλων που έχει η Fed θα ωθήσει την αμερικανική οικονομία. Και μπορεί ο Βernanke να είναι «μαέστρος» στο να τυπώνει χρήμα, ωστόσο τα πράγματα δεν εξελίχτηκαν όπως τα περίμενε. Κάποιοι αναλυτές εκτιμούν πως η Fed το επόμενο διάστημα θα αναγκαστεί να προχωρήσει στον τρίτο γύρο, αυτού που στις αγορές είναι γνωστό ως ποσοτική χαλάρωση της νομισματικής της πολιτικής (quantitative easing ή QE3). Επενδυτές, αναλυτές και ακαδημαϊκοί αδυνατούν να καταλήξουν κατά πόσον μία τέτοια κίνηση θα βγάλει την οικονομία της χώρας του από το βάλτο στον οποίο βρίσκεται. Πάντως όσοι τον γνωρίζουν διαβεβαιώνουν πως ο Bernanke είναι κάθε άλλο παρά τζογαδόρος. Ομως, ασφαλώς δεν είναι διατεθειμένος να κάτσει με σταυρωμένα χέρια την ώρα που η αμερικανική οικονομία δείχνει καταδικασμένη σε έναν φαύλο κύκλο επιβραδυνόμενης ανάπτυξης και αυξανόμενης ανεργίας. Και μπορεί με το ξέσπασμα της τραπεζικής κρίσης, το 2008, να απέτρεψε τον κίνδυνο νέας μεγάλης ύφεσης ανάλογης με εκείνη που ακολούθησε το Κραχ του 1929, όμως για να το κάνει έριξε όλα του τα όπλα στη μάχη. Και τώρα που η μεγαλύτερη οικονομία του πλανήτη δείχνει να απειλείται με διπλή ύφεση, ο Bernanke διαπιστώνει ότι οι επιλογές του έχουν εξαντληθεί. Δεν μπορεί να μειώσει τα επιτόκια του δολαρίου, καθώς αυτά βρίσκονται ήδη σε μηδενικά επίπεδα. Τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν ότι ο ρυθμός ανάκαμψης παραμένει απογοητευτικός και σίγουρα πολύ χαμηλότερος από αυτόν που απαιτείται για να μπει η αμερικανική οικονομία σε μια ασφαλή ανοδική τροχιά. Το ποσοστό των ανέργων κινείται επίμονα πάνω από το 9%, ενώ η αγορά ακινήτων δεν φαίνεται να ανακάμπτει. Ολοι αντιλαμβάνονται πως ο Bernanke βρίσκεται με την πλάτη στον τοίχο
ΕΚΤ: Θα μειώσει τα επιτόκια;
Τι θα κάνει όμως ο Trichet, του οποίου η θητεία στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα τελειώνει αυτό το μήνα; Αναλυτές και οικονομολόγοι εκτιμούν πως στη μεθαυριανή τακτική συνεδρίαση της ΕΚΤ στο Βερολίνο, στην τελευταία όπου θα προεδρεύσει ο διοικητής κ. Jean-Claude Trichet, θα μελετηθεί πακέτο μέτρων που θα έχει στόχους να καθησυχάσει τους επενδυτές για τη σταθερότητα των τραπεζών της ευρωζώνης και να αποτρέψει τους κινδύνους ύφεσης. Σύμφωνα με δημοσίευμα των Financial Times o Trichet θα αναλάβει δράση αυτή την εβδομάδα, θα απαλλάξει από τις άμεσες πιέσεις τον διάδοχό του, τον Ιταλό κ. Mario Draghi, ο οποίος αναλαμβάνει την 1η Νοεμβρίου. Η ΕΚΤ έχει ήδη δηλώσει ότι θα παράσχει στις τράπεζες απεριόριστα δάνεια διάρκειας έως τριών μηνών, μέχρι τουλάχιστον τις αρχές του επόμενου έτους. "Είμαστε έτοιμοι να κάνουμε ό,τι χρειαστεί για τη ρευστότητα", δήλωσε ο κ. Lorenzo Bini Smaghi από τη Νέα Υόρκη. "Πρέπει να καθησυχάσουμε τις αγορές". Υπό μελέτη θα τεθεί το κατά πόσον θα επαναληφθούν οι εξαγορές καλυμμένων ομολόγων που εκδίδουν οι τράπεζες και καλύπτονται από στεγαστικά δάνεια ή από δάνεια του δημόσιου τομέα και θεωρούνται πολύ ασφαλείς επενδύσεις. Τον Μάιο του 2009 είχε ανακοινωθεί πρόγραμμα αγοράς καλυμμένων ομολόγων ύψους 60 δισ. ευρώ.
Όμως, η μεγαλύτερη προσοχή θα δοθεί στο εάν η ΕΚΤ θα αντιδράσει στην επιδείνωση των προοπτικών για την οικονομία, μειώνοντας και το βασικό επιτόκιο. Σε αντίθεση με την αμερικανική Federal Reserve και την Bank of England, η ΕΚΤ έχει περιθώρια για μειώσεις. Προχώρησε σε αυξήσεις δύο φορές φέτος, η τελευταία ήταν τον Ιούλιο στο 1,5%, και ο κ. Trichet άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο μείωσης μετά τη συνεδρίαση του Σεπτεμβρίου. Ορισμένοι αναλυτές περιμένουν πτώση έως και κατά μισή ποσοστιαία μονάδα. Πάντως, οι γνώμες των μελών του συμβουλίου καθορισμού πιστωτικής πολιτικής της ΕΚΤ πάνω σε αυτό το θέμα είναι μοιρασμένες. Ως εναλλακτική λύση αντί για τη μείωση του βασικού επιτοκίου, τα "γεράκια" της ΕΚΤ ίσως προτείνουν να μειωθεί το επιτόκιο που πληρώνει η ΕΚΤ για τα τεράστια ποσά που της καταθέτουν overnight οι τράπεζες, τα οποία την περασμένη εβδομάδα ήταν 150 δισ. ευρώ. Χαμηλώνοντας το επιτόκιο μηχανισμού καταθέσεων στο 0,75% σήμερα θα πιέσει πιο κάτω και τα επιτόκια στην αγορά.
USA on Europe;
Οι πιο τολμηροί πιστεύουν πως η μόνη επιλογή που έχει η ΕΚΤ είναι να τυπώσει χρήμα, ακολουθώντας το παράδειγμα της Fed. Σύμφωνα με τους Financial Times η ΕΚΤ, όμως, θα μπορούσε να δημιουργήσει αυτό που η Morgan Stanley αποκαλεί προσωρινό πρόγραμμα εγγυήσεων τραπεζικής ρευστότητας, να εγγυηθεί δηλαδή ότι θα καλύψει το κενό χρηματοδότησης. Με ένα τέτοιο πρόγραμμα ενδεχομένως να μη χρειαστεί να τυπωθεί νέο χρήμα, εάν οι επενδυτές καθησυχαστούν απλώς και μόνο από την ύπαρξή του και οι κυβερνήσεις, που τώρα βρίσκονται υπό απειλή, μπορέσουν να κινηθούν στην εξισορρόπηση της δημοσιονομικής τους θέσης ή σε μία προσυμφωνημένη χρεοκοπία. «Το να τυπώνεις χρήμα είναι επικίνδυνο. Μπορεί να δημιουργήσει πληθωρισμό και να στρεβλώσει τις αγορές. Όταν όμως η εναλλακτική είναι η αποσύνθεση του τραπεζικού συστήματος, τότε η νομισματική σύνεση ίσως να είναι ακόμη πιο επικίνδυνη» υποστήριζαν οι FT. Βεβαίως ο επόμενος διοικητής της ΕΚΤ, Μario ο Draghi ή «Σούπερ Μάριο», θα έχει να αντιμετωπίσει τις αντιρρήσεις της Γερμανίας σε περίπτωση που αποφασίσει να κόψει «φρέσκο» χρήμα. Το Βερολίνο αντιτίθεται σθεναρά σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Όμως οι καιροί αλλάζουν και η ισχυρότερη ευρωπαϊκή οικονομία φαίνεται ότι αρχίζει να πλήττεται από τη δημοσιονομική κρίση. Ο ρυθμός ανάπτυξης της γερμανικής οικονομίας επιβραδύνεται στα τελευταία τρίμηνο, ενώ επιδείνωση παρουσίασε και το επιχειρηματικό κλίμα. Αν η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρωζώνης συνεχίσει να πλήττεται από την κρίση, δεν αποκλείεται το Βερολίνο να κάνει ένα βήμα πίσω και να αφήσει την ΕΚΤ να… παίξει μπάλα.