Η Πορτογαλία θα ακολουθήσει την Ελλάδα και την Ιρλανδία...

Είναι γνωστή η περίφημη φράση του Όσκαρ Ουάιλντ σύμφωνα με την οποία το να χάσεις ένα γονιό αποτελεί ίσως κακοτυχία, αλλά το να χάσεις και τους δύο μοιάζει σαν απροσεξία. Αν ισχύει αυτό, τι μπορούμε να πούμε για την Ευρωπαϊκή Ένωση και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο; Αφού έχασαν την Ελλάδα και την Ιρλανδία μέσα από τη γνωστή συνταγή της δρακόντειας δημοσιονομικής σύσφιξης, ετοιμάζονται τώρα να χάσουν και μια τρίτη χώρα, την Πορτογαλία.

Και μάλιστα θα το κάνουν χορηγώντας της το ίδιο αποτυχημένο γιατρικό της άγριας δημοσιονομικής σύσφιξης στο πλαίσιο του πιο άκαμπτου συστήματος σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών το οποίο και οδήγησε μέχρι στιγμής σε αυτά τα καταστροφικά αποτελέσματα την Ελλάδα και την Ιρλανδία.

Παρά τις διαφορές της με την ελληνική και την ιρλανδική οικονομία, η Πορτογαλία έχει δύο κοινά χαρακτηριστικά με αυτές τις χώρες. Το πρώτο είναι ότι τα δημόσια οικονομικά της βρίσκονται σε μη βιώσιμη τροχιά, όπως αντανακλάται στην αναλογία του χρέους της προς το ΑΕΠ που έφτασε ήδη το 92.4%, το έλλειμμα που αποδείχτηκε ότι άγγιξε πέρσι το 8.6% και τον άκρως αρτηριοσκληριωτικό χαρακτήρα της οικονομίας της.

Το δεύτερο κοινό χαρακτηριστικό είναι πως και η Πορτογαλία αντιμετωπίζει οξύ πρόβλημα με το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών της, το οποίο συνδέεται με τη μεγάλη μείωση της διεθνούς ανταγωνιστικότητάς της. Κατά την τελευταία δεκαετία το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών της Πορτογαλίας ήταν κατά μέσο όρο στο 10% του ΑΕΠ της, έτσι το εξωτερικό χρέος της χώρας εξακοντίστηκε στα δυσθεώρητα ύψη του 230% του ΑΕΠ.

Τους τελευταίους μήνες οι αγορές εστίασαν στα έντονα οικονομικά προβλήματα της Πορτογαλίας καθιστώντας ιδιαίτερα δύσκολη τη χρηματοδότηση και της πορτογαλικής κυβέρνησης και των πορτογαλικών τραπεζών της από τις αγορές. Κι όμως, παρά τις πιέσεις των κεφαλαιαγορών, η κυβέρνηση της Λισσαβόνας αρνήθηκε να ζητήσει συνδρομή από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.

Ο λόγος της απροθυμίας έχει να κάνει με το ότι διαπίστωσε πόσο λίγο βοήθησαν τα προγράμματα στήριξης της ΕΕ και του ΔΝΤ στον περιορισμό των επιτοκίων δανεισμού της Ελλάδας και της Ιρλανδίας. Πράγματι, στα τέλη Μαρτίου του 2011 τα επιτόκια των ελληνικών και ιρλανδικών κρατικών ομολόγων βρίσκονται σε πρωτοφανή ιστορικά υψηλά, παρά τα μεγάλα ευρωπαϊκά πακέτα βοήθειας.

Τα υψηλά επιτόκια των κρατικών ομολόγων της Ελλάδας και της Ιρλανδίας σημαίνουν ότι οι αγορές θεωρούν αυτές τις χώρες αφερέγγυες και συνεχίζουν να τους αποδίδουν υψηλές πιθανότητες χρεοστασίου. Συνεπάγονται όμως ότι το εσωτερικό πιστωτικό κραχ στην Ελλάδα και την Ιρλανδία θα συνεχιστεί, με αποτέλεσμα την περαιτέρω επιδείνωση των αντίξοων επιπτώσεων της δρακόντειας δημοσιονομικής λιτότητας επί των αναπτυξιακών προοπτικών αυτών των χωρών.

Στην καρδιά των αμφιβολιών των αγορών για τη βιωσιμότητα του ελληνικού και του ιρλανδικού δημόσιου χρέους βρίσκεται ο βαθύς σκεπτικισμός τους για τη δυνατότητα αυτών των χωρών να εξέλθουν από τα σημερινά δημοσιονομικά τους προβλήματα. Και αυτό ισχύει πρωτίστως επειδή η συμμετοχή τους στο ευρώ τις στερεί από κάθε δυνατότητα υποτίμησης του νομίσματός τους με σκοπό την τόνωση των εξαγωγών σε μια συγκυρία όπου η δημοσιονομική σύσφιξη με βάθος και διάρκεια υπονομεύει την εγχώρια ζήτηση.

Από τότε που για πρώτη φορά εφάρμοσε προγράμματα λιτότητας, πριν 2 χρόνια, η Ιρλανδία είδε την οικονομία να συρρικνώνεται κατά 11% και πλέον. Η ελληνική οικονομία, πάλι, στο διάστημα από το τελευταίο τρίμηνο του 2009 ως το τελευταίο τρίμηνο του 2010, κατέγραψε συρρίκνωση κατά 6.5% ενώ οι λιανικές πωλήσεις στα τέλη του 2010 είχαν καταγράψει πτώση κατά 20% έναντι του προηγούμενου έτους. Ακόμα πιο ανησυχητική είναι η κατάρρευση της συλλογής φορολογικών εσόδων στην Ελλάδα.

Η ΕΕ και το ΔΝΤ δείχνουν να κλείνουν τα μάτια μπροστά στην πραγματική κατάρρευση των οικονομιών της Ελλάδας και της Ιρλανδίας. Αντιθέτως, σαν προοίμιο στην διάσωση, η ΕΕ πίεσε την Πορτογαλία για νέα δρακόντεια μέτρα λιτότητας – με αποτέλεσμα την παραίτηση της κυβέρνησης Σόκρατες και την κατάληξη σε πρόωρες κοινοβουλευτικές εκλογές. Η πορτογαλική λιτότητα αφορά δημοσιονομική σύσφιξη κατά 5.3% μονάδες του ΑΕΠ με περικοπή δημοσίων δαπανών και αύξηση φόρων μέσα στους υπόλοιπους μήνες του 2011. Και αυτή η δημοσιονομική σύσφιξη δρομολογείται μέσα σε μια συγκυρία όπου η χώρα ήδη αντιμετωπίζει την οξύτητα ενός εσωτερικού πιστωτικού κραχ.

Πρέπει να απορεί κανείς για το πόσο μεγαλύτερο βάθος θα χρειαστεί να πάρει η οικονομική ύφεση στην Ελλάδα, την Ιρλανδία και την Πορτογαλία μέχρι να αναγνωρίσει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και η Ευρωπαϊκή Ένωση ότι οι χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας αντιμετωπίζουν πρόβλημα φερεγγυότητας – και όχι πρόβλημα ρευστότητας – που είναι αδύνατο να διορθωθεί μόνο με τη δημοσιονομική σύσφιξη μέσα σε ένα σύστημα σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών.

Ο κίνδυνος είναι ότι πολύ πριν το κάνουν αυτοί, μπορεί να εξεγερθεί ο κόσμος και τα εκλογικά σώματα της Ελλάδας, της Ιρλανδίας και της Πορτογαλίας ενάντια στις φαινομενικά ατέλειωτες οικονομικές κακουχίες στις οποίες υπόκεινται προκειμένου να μη χάσουν δραχμή από τις επενδύσεις τους κάποια ξένα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα.