Όσο πλησιάζει η ώρα της αλήθειας για την κυβέρνηση, που βρίσκεται αντιμέτωποι με εξαιρετικά επώδυνες επιλογές για να εξασφαλίσει άλλο ένα δάνειο διάσωσης με αβέβαιη κατάληξη, τόσο πλησιάζει η ώρα της αλήθειας και για τους τραπεζίτες: οι «τροϊκανοί» διαμήνυσαν στην Τράπεζα της Ελλάδος και τους εμπορικούς τραπεζίτες, ότι αν δεν προχωρήσουν οι ίδιοι το συντομότερο στην αναδιάρθρωση του τραπεζικού συστήματος, η αναδιάρθρωση θα προχωρήσει με... το ζόρι και χωρίς αναισθητικό! Τα συμπεράσματα από τους ελέγχους των «τροϊκανών» στο τραπεζικό σύστημα ήταν απογοητευτικά και κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχει το παραμικρό χρονικό περιθώριο πλέον για καθυστερήσεις και δισταγμούς:
- Από μακροοικονομική άποψη, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο είναι ιδιαίτερα απαισιόδοξο για την αλληλεπίδραση της κρίσης στο τραπεζικό σύστημα και της προσπάθειες εφαρμογής ενός προγράμματος σταθεροποίησης και επανόδου στην ανάπτυξη, το οποίο ήδη βρίσκεται πολύ μακριά από τους στόχους του. Το ΔΝΤ βλέπει με ανησυχία ότι η ελληνική οικονομία θα βρεθεί πολύ μακριά από το στόχο της επανόδου σε, έστω «αναιμική», ανάπτυξη το 2012, αν συνεχισθεί η βίαιη απομόχλευση των τραπεζικών ισολογισμών, υπό την πίεση της μείωσης της ρευστότητας και των επισφαλειών.
- Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, από την πλευρά της, θεωρεί ότι δεν μπορεί να κάνει ούτε βήμα πίσω από την απαίτησή της για άμεση και σημαντική μείωση του ανοίγματος των ελληνικών τραπεζών στις χρηματοδοτήσεις της. Ήδη το πρώτο τρίμηνο του 2011 μειώθηκε το άνοιγμα κατά 13 δισ. ευρώ περίπου, υποχωρώντας από τα 100 στα 87 δισ. ευρώ. Όμως, αυτό δεν μπορεί να συνεχισθεί χωρίς να κινδυνεύσει να παραλύσει πλήρως η οικονομική δραστηριότητα, από την άνευ προηγούμενου «αφαίμαξη» που προκαλούν οι τράπεζες στην πραγματική οικονομία, στην προσπάθειά τους να μαζέψουν ρευστό για να το στείλουν πίσω στην ΕΚΤ. Ο μόνος βιώσιμος δρόμος επιστροφής των χρηματοδοτήσεων χωρίς να «τσακιστεί» η ελληνική οικονομία είναι να δημιουργηθούν μεγαλύτερα σχήματα, που θα καταφέρουν να επιστρέψουν, έστω και με δυσμενείς όρους αρχικά, στη διατραπεζική αγορά.
- Μια άλλη σοβαρή ανισορροπία που επίσης δείχνει στην κατεύθυνση των συγχωνεύσεων είναι το απερίγραπτο «δράμα», που περνούν αυτή την περίοδο οι τράπεζες που βρίσκονται στην «ουρά» του συστήματος. Οι μικρότερες τράπεζες, που με τα σημερινά δεδομένα απαγορεύεται να υποστηριχθούν με κεφάλαια διάσωσης από το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (αυτό θα χορηγεί κεφάλαια μόνο στις συστημικά σημαντικές, μεγάλες τράπεζες), αντιμετωπίζουν πλέον στην πλειονότητά τους σοβαρά προβλήματα ρευστότητας, τα οποία δημιουργούν κινδύνους για το σύστημα (ένας από αυτούς, που είναι πλέον προφανής, είναι ότι υποχρεώνονται να προσφέρουν πολύ υψηλά επιτόκια στους καταθέτες, ανεβάζοντας το μέσο κόστος άντλησης καταθέσεων ακόμη και των ισχυρότερων τραπεζών). Στην τελευταία έκθεσή του για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα το ΔΝΤ υπέδειξε άμεσες λύσεις, δείχνοντας το δρόμο της συγχώνευσης στις μικρές τράπεζες, που δεν μπορούν πλέον να επιβιώσουν αυτόνομα στη σημερινή συγκυρία.
Πρέπει να τονισθεί κάτι που δεν έχει γίνει ευρύτερα γνωστό, αλλά έχει τη σημασία του στην παρούσα φάση: η κυβέρνηση σχεδίαζε να αξιοποιήσει το θεσμό της παροχής ρευστότητας έκτακτης ανάγκης (Emergency Liquidity Assistance - ELA), όπως έκανε στο πρόσφατο παρελθόν σε μεγάλη κλίμακα η κυβέρνηση, σε συνεργασία με την κεντρική τράπεζα της Ιρλανδίας. Όμως, η τρόικα ξεκαθάρισε ότι με τα δημοσιονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η κυβέρνηση αυτή η πρακτική δεν μπορεί να επιτραπεί, γιατί θα τεθεί σε κίνδυνο άμεσης χρεοκοπίας το Ελληνικό Δημόσιο στο πρώτο «στραβοπάτημα».
Πέραν όλων αυτών είναι σαφές ότι το ελληνικό τραπεζικό σύστημα ζει σε κατάσταση εικονικής πραγματικότητας, όσον αφορά τους δείκτες κεφαλαιακής επάρκειας: στα χαρτιά εμφανίζονται επαρκείς, αλλά η τρόικα διαπιστώνει ότι, ακόμη και αν δεν υπάρξουν πιέσεις από μια αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους, η πίεση των επισφαλειών είναι τόσο ισχυρή, που το σύστημα θα χρειασθεί πολύ σύντομα μεγάλες ενέσεις κεφαλαίων για να συνεχίσει την πορεία του. Αυτά τα κεφάλαια ή θα προέλθουν από την αγορά, αν δημιουργηθούν σχήματα που θα πείσουν ότι αξίζει τον κόπο να τοποθετηθεί νέο χρήμα, ή θα πρέπει να χορηγηθούν ακόμη και μέσα στο τρέχον έτος από το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας.
Είναι λοιπόν προφανές ότι η τρόικα δεν θα επιτρέψει άλλες καθυστερήσεις: η πρώτη μεγάλη συγχώνευση, που θα θέσει σε κίνηση το μηχανισμό αναδιάρθρωσης του τραπεζικού συστήματος θα πρέπει να γίνει σε διάστημα μηνών, αν όχι εβδομάδων. Αλλιώς θα ενεργοποιηθούν οι διαδικασίες αναγκαστικής αναδιάρθρωσης, που δεν θα αρέσουν καθόλου στους τραπεζίτες -αυτό το μήνυμα ακούσθηκε ισχυρότερο από ποτέ στην τελευταία επίσκεψη των «τροϊκανών» στην Αθήνα. Άλλωστε, ήδη η κυβέρνηση, κατόπιν υπόδειξης της τρόικας, μερίμνησε για να περάσει νομοθετική ρύθμιση, που δίνει αυξημένα δικαιώματα «βέτο» στους εκπροσώπους του Δημοσίου στις τραπεζικές διοικήσεις, σε θέματα εξαγορών και συγχωνεύσεων, κάνοντας το πρώτο μεγάλο βήμα για τη μεγιστοποίηση της πίεσης στους τραπεζίτες.
Ο μόνος τραπεζίτης που έχει στις δημόσιες τοποθετήσεις του δείξει ότι έχει επίγνωση της κρισιμότητας των περιστάσεων είναι ο Απ. Ταμβακάκης. «Οι συγχωνεύσεις είναι μονόδρομος για την ανασύνταξη του πιστωτικού συστήματος. Η χώρα χρειάζεται ισχυρές τράπεζες που θα παραμείνουν ελληνικές», τόνισε πρόσφατα ο επικεφαλής της Εθνικής. Σύμφωνα με ορισμένες πληροφορίες που δεν έχουν ακόμη επιβεβαιωθεί, μετά την αποτυχία της προσπάθειας συγχώνευσης με την Alpha η διοίκηση της Εθνικής έχει ανοίξει κανάλι επικοινωνίας με την Eurobank, χωρίς πάντως να αφήνει οριστικά πίσω της τα σχέδια για την Alpha. Πάντως, ό,τι και αν αποφασίσουν τελικά ο κ. Ταμβακάκης και οι συνεργάτες του, το μόνο βέβαιο είναι ότι ο νέος γύρος μεγάλων συγχωνεύσεων θα αρχίσει με πρωτοβουλία της Εθνικής, όπως τονίζουν καλά ενημερωμένα τραπεζικά στελέχη.