ΔΝΤ: Ήξερε για τη χρεοκοπία από τον Ιούνιο του ’09!

Η συνταρακτική αποτυχία του ελληνικού πολιτικού συστήματος αποκαλύπτεται με αφορμή τη δημοσιοποίηση του απαγορευμένου βίντεο του Ντομινίκ Στρος Καν στην ελληνική τηλεόραση: το ΔΝΤ είχε αρχίσει να επεξεργάζεται σχέδια διαχείρισης της επερχόμενης χρεοκοπίας της Ελλάδας ήδη από τον Ιούνιο του 2009, προειδοποιώντας ότι οι αγορές θα αρνηθούν να χρηματοδοτήσουν τη χώρα, αλλά οι πολιτικοί των δύο ελληνικών κομμάτων εξουσίας επέμεναν τότε να μιλούν για «θωρακισμένη Ελλάδα» και για... λεφτά που υπάρχουν!

Στελέχη των τμημάτων οικονομικής ανάλυσης μεγάλων ελληνικών τραπεζών τονίζουν ότι δεν χρειάζεται κανείς να ψάξει για μυστικές διαβουλεύσεις του Ντ. Στρος Καν με τον Κ. Καραμανλή, τότε πρωθυπουργό, και τον Γ. Παπανδρέου, τότε επερχόμενο με ορμή στην εξουσία, επικεφαλής της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Η προειδοποίηση για την επερχόμενη ελληνική χρεοκοπία είχε διατυπωθεί δημόσια από το ΔΝΤ, με ειδική έκθεση που δημοσίευσε τις ήσυχες ημέρες του Αυγούστου του 2009, δίνοντας τότε αφορμή στον “Economist” για πρωτοσέλιδο αφιέρωμα στη διαφαινόμενη κρίση χρέους των ανεπτυγμένων χωρών!

Παρότι είναι πλέον βέβαιο ότι ο Στρος Καν είχε μιλήσει παρασκηνιακά και με τον τότε πρωθυπουργό και με τον Γ. Παπανδρέου, για να τους ενημερώσει για τους κινδύνους και για τους σχεδιασμούς που ήδη είχε αρχίσει το Ταμείο βλέποντας με βεβαιότητα ότι θα καλείτο πολύ σύντομα να διαχειρισθεί την ελληνική κρίση, το ΔΝΤ είχε απευθύνει δημόσια τις προειδοποιήσεις του για την Ελλάδα, αλλά το ελληνικό πολιτικό σύστημα διαχειρίσθηκε την επερχόμενη κρίση με απόλυτη ανευθυνότητα:

- Ο μεν Κ. Καραμανλής προτίμησε να αποφύγει το «πικρό ποτήρι» της έγκαιρης λήψης μέτρων, οδηγώντας τη χώρα σε εκλογές.

- Ο δε σημερινός πρωθυπουργός, παρότι είναι πλέον βέβαιο ότι γνώριζε το πρόβλημα πριν τις εκλογές του 2009, επέλεξε να δώσει τότε την εκλογική μάχη με το σύνθημα «λεφτά υπάρχουν» και για μήνες μετά τις εκλογές διαχειριζόταν το πρόβλημα σαν να επρόκειτο για άλλη μια από τις συνηθισμένες εδώ και δεκαετίες ελληνικές οικονομικές κρίσεις, που μπορούν να λυθούν με μερικά ημίμετρα και άφθονη κατανόηση από τους Ευρωπαίους.

Κι όμως, το μήνυμα που αναδυόταν ήδη από τον Αύγουστο του 2010 από την πολυσέλιδη ειδική έκθεση του ΔΝΤ για την παγκόσμια κρίση και τις δημοσιονομικές της παρενέργειες («Δημοσιονομικές επιπτώσεις της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης», 9 Ιουνίου 2009) ήταν σαφές για την Ελλάδα, στο ειδικό κεφάλαιο που αφιέρωνε στη χώρα μας: «Αλλάξτε αμέσως οικονομική πολιτική, αλλιώς βαδίζετε προς την χρεοκοπία»! Εκείνη η έκθεση είχε προκαλέσει αίσθηση στις αγορές και έγινε πρώτο θέμα στον “Economist”, χωρίς βέβαια να... «πάρει χαμπάρι», τουλάχιστον σε ότι αφορά τη δημόσια ρητορική του, το ελληνικό πολιτικό σύστημα.

Στην έκθεση εκείνη το Ταμείο επιχείρησε μια πρώτη αποτίμηση των δημοσιονομικών βαρών που άφηνε σε αναπτυγμένες και αναδυόμενες οικονομίες η διεθνής κρίση και τα αποτελέσματα ήταν άκρως ανησυχητικά για την Ελλάδα, η οποία θα έπρεπε να εμφανίσει τεράστια πρωτογενή πλεονάσματα για μια 20ετία, προκειμένου να αποφύγει τη χρεοκοπία από την ανεξέλεγκτη δυναμική διόγκωσης του χρέους. Όπως τόνιζε τότε το Ταμείο,

1. Παρότι το ελληνικό Δημόσιο πρόσφερε στο τραπεζικό σύστημα της χώρας σχετικά μικρά «πακέτα» ενισχύσεων, που έφθασαν το 11,5% του ΑΕΠ, ενώ στις ΗΠΑ και την Βρετανία ξεπέρασαν το 80%, και παρότι η ελληνική κυβέρνηση δεν πρόσφερε σημαντικές δημοσιονομικές ενισχύσεις για την τόνωση της οικονομικής δραστηριότητας, η χώρα μας επισημαινόταν ως μια από τις πιο «επικίνδυνες» διεθνώς, καθώς η συγκράτηση των ρυθμών ανάπτυξης και το υψηλό συσσωρευμένο χρέος φαινόταν ότι θα δημιουργούσαν ένα «τοξικό κοκτέιλ».

2. Σύμφωνα με τις αμέσως προηγούμενες προβλέψεις του ΔΝΤ, το καθαρό χρέος της χώρας (δηλαδή μετά την αφαίρεση της αξίας των περιουσιακών στοιχείων του Δημοσίου) θα έφθανε το 2009 το 75% του ΑΕΠ και θα υποχωρούσε στο 70,1% το 2012. Όμως, οι προβλέψεις του καλοκαιριού του 2009, όπου ελήφθησαν για πρώτη φορά υπόψη οι συνέπειες της κρίσης, ανέβαζαν τα ποσοστά δραματικά: στο 104,3% το 2009 και στο 109,7% το 2014. Δηλαδή, η κρίση, όπως προειδοποιούσε το Ταμείο, θα ήταν αρκετή, εάν δεν άλλαζε αμέσως πορεία η χώρα, να προσθέσει 30-40 μονάδες του ΑΕΠ στο καθαρό χρέος, μετά την αφαίρεση της αξίας των περιουσιακών στοιχείων του Δημοσίου! Αυτό το αποτέλεσμα δεν ήταν συνέπεια μόνο της ίδιας της δυναμικής του χρέους και των δημοσιονομικών παραγόντων, αλλά και της υποτίμησης της αξίας των περιουσιακών στοιχείων του Δημοσίου λόγω της κρίσης.

3. Προχωρώντας από τότε σε μια ανάλυση βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους, που σήμερα είναι άσκηση ρουτίνας επαναλαμβανόμενη κάθε τρεις μήνες, σύμφωνα με τις προβλέψεις του μνημονίου, το ΔΝΤ προέβλεπε ότι η Ελλάδα θα έπρεπε να εμφανίζει από το 2014 και για τα επόμενα 15 χρόνια πλεόνασμα (συνολικό, όχι πρωτογενές...) ίσο με 4,2% του ΑΕΠ ετησίως, για να συγκλίνει το δημόσιο χρέος προς το όριο του 60% του ΑΕΠ.

Για την Ελλάδα, η έκθεση περιλάμβανε αρκετές άκρως ανησυχητικές επισημάνσεις, που δεν φάνηκαν αρκετές για να «ιδρώσει το αυτί» των Ελλήνων πολιτικών, παρά μόνο όταν ήταν πολύ αργά για να αποφευχθεί το δίλημμα «διεθνής διάσωση ή χρεοκοπία». Ορισμένες ανεπτυγμένες οικονομίες με μεγάλα χρέη, ανέφερε η έκθεση, υποδεικνύοντας την Ελλάδα και την Ιταλία, αντιμετώπισαν μεγάλη αύξηση των spread των ομολόγων τους σε σχέση με τα γερμανικά. Για την Ελλάδα σημειωνόταν ότι ήταν από τις χώρες που αντιμετώπισαν και σημαντική αύξηση στα spread των συμβολαίων ασφάλισης έναντι του κινδύνου πτώχευσης (CDS). Η διαφορά αυτή αυξήθηκε περισσότερο από 150 μονάδες βάσης για τα ομόλογα επτά ευρωπαϊκών χωρών, τόνιζε το Ταμείο, αντανακλώντας τους αυξημένους κινδύνους.

Το ΔΝΤ προειδοποιούσε, μάλιστα, με κάθε σαφήνεια για όσα είδαμε να συμβαίνουν στις αγορές μετά τον Οκτώβριο του 2009: τόνιζε ότι οι κίνδυνοι σε ό,τι αφορά την αναχρηματοδότηση των κρατικών χρεών είναι πολύ πιθανό να αυξηθούν στο μέλλον. Ο κίνδυνος να αντιμετωπίσουν προβλήματα αναχρηματοδότησης του χρέους τους δεν θα πρέπει να απασχολεί πλέον μόνο τις αναδυόμενες οικονομίες, αλλά και αρκετές ανεπτυγμένες. Προφανώς, μέσα στις ανεπτυγμένες χώρες που, όπως σημείωνε τότε το Ταμείο, ήταν πιθανό να αντιμετωπίσουν προβλήματα προσφυγής στις αγορές για την αναχρηματοδότηση των χρεών τους βρισκόταν η Ελλάδα, την οποία το Ταμείο κατέτασσε σε υψηλές θέσεις του πίνακα των «επικίνδυνων» χωρών.

Είναι λοιπόν σαφές ότι, ανεξάρτητα από το τι συζητούσαν μυστικά πολλούς μήνες πριν την προσφυγή της Ελλάδας στο ΔΝΤ ο Γ. Παπανδρέου και ο Ντομινίκ Στρος Καν, το Ταμείο προετοιμαζόταν για την επερχόμενη ελληνική χρεοκοπία από πολύ νωρίς και είχε προειδοποιήσει για τους κινδύνους όχι μόνο παρασκηνιακά, αλλά και δημόσια. Παρά ταύτα, το ελληνικό πολιτικό σύστημα διαχειρίσθηκε με ασυγχώρητη ελαφρότητα τους κινδύνους, που έγιναν σαφείς πολύ αργότερα σε όλους τους Έλληνες, προτιμώντας να αντιτάσσει στις προειδοποιήσεις των διεθνών οικονομικών παραγόντων ένα ελληνικότατο «δε βαριέσαι, αδελφέ». Μέχρι να φθάσουμε στο χείλος της χρεοκοπίας και σε μια από τις πιο επώδυνες, πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά, διεθνείς «διασώσεις» της ιστορίας...