Μίς Europe ή Fraou Germania;

Τι γίνεται με την Αγγέλα Μέρκελ; Ελάχιστος καιρός έχει περάσει από τότε που την χαιρέτιζαν ως ‘Ms. Europe’.Σήμερα όμως δίνει όλο και περισσότερο την εντύπωση μιας Frau Germania. Αντί να παράσχει μια σθεναρή ηγεσία για την υπέρβαση της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής και οικονομικής κρίσης, η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποσύρεται στο καβούκι της.

Η Γερμανία υπήρξε πάντοτε η κινητήρια δύναμη της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, σε συμφωνία με τα πολιτικά και οικονομικά συμφέροντά της. Όλες οι μεταπολεμικές γερμανικές κυβερνήσεις ήταν έτοιμες να τιθασεύσουν την οικονομική ισχύ της Γερμανίας στην εκπλήρωση αυτού του στόχου: για παράδειγμα πληρώνοντας τον λογαριασμό για την Ευρώπη.

Το μότο ήταν απλό: η Γερμανία δίνει και σε αντάλλαγμα επωφελείται. Αν το Βερολίνο εγκαταλείψει αυτή την πολιτική, το ευρωπαϊκό σχέδιο θα υποστεί σοβαρό πλήγμα – αλλά ανάλογο πλήγμα θα υποστούν και τα εθνικά συμφέροντα της Γερμανίας. Κι όμως αυτός είναι ο δρόμος που δείχνει να έχει πάρει η καγκελάριος Μέρκελ.

Στη μέση της ελληνικής κρίσης, η Αγκέλα Μέρκελ έκανε δημοσίως λόγο για την ανάγκη να εγκαθιδρυθεί η δυνατότητα για την εκδίωξη από την Ευρωζώνη των κρατών μελών που δεν συμμορφώνονται με τους κανόνες. Μπορεί ποτέ να πιστεύει ότι η Ε.Ε. και το ευρώ θα επιβιώσουν μετά από τέτοια κυρωτικά μέτρα; Το Βερολίνο, αντί να καταθέσει ιδέες για την ενίσχυση της αλληλεγγύης και της σταθερότητας της Ευρωζώνης, κάνει παράλογες προτάσεις.

Η ιδέα πως η Γερμανία θα επιδείξει οικονομική αλληλεγγύη προς τα αδύναμα μέλη της Ευρωζώνης μόνο εφόσον αυτά αποδεχτούν τη λήψη δρακόντειων μέτρων οικονομικής σταθεροποίησης δεν είναι ρεαλιστική. Το μόνο που μπορούν να κάνουν τέτοια μέτρα είναι να επιδεινώσουν τον αποπληθωρισμό σε αυτές τις χώρες, οι οποίες αποτελούν σημαντικές αγορές για τις γερμανικές εξαγωγές.

Αυτό που χρειάζεται είναι ο σωστός συνδυασμός πολιτικών σταθερότητας και παροχής οικονομικής συνδρομής, ακόμα κι αν αυτή απορρίπτεται από το γερμανικό εκλογικό σώμα. Για να είμαστε ειλικρινείς, τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης θα πρέπει επίσης να απαντήσουν στην κρίση εμπιστοσύνης που διακυβεύει το ενιαίο νόμισμα με συντονισμένη δράση για σφικτότερη διαχείριση των εθνικών τους προϋπολογισμών και με βελτίωση της μεταξύ τους συνεργασίας. Το πρώτο βήμα που πρέπει να γίνει όμως είναι η παροχή βοήθειας στην Ελλάδα, μέσω της οικονομικής αλληλεγγύης των κυβερνήσεων της Ε.Ε.

Από την άλλη μεριά, η άσκηση κριτικής προς τη Γερμανία επειδή έχει μεγάλο εμπορικό πλεόνασμα, ανάλογο με της Κίνας, δεν έχει βάση. Αυτή η κριτική παραβλέπει δύο σημαντικές διαφορές: καταρχήν η Γερμανία, σε αντίθεση με την Κίνα, είναι μέλος της Ευρωζώνης και δεν μπορεί να υποτιμήσει το νόμισμά της. Κατά δεύτερον οι γερμανικές εξαγωγές πηγαίνουν κυρίως στις χώρες μέλη της Ε.Ε.

Και προφανώς είναι παράλογο να ζητείται από τη Γερμανία να πάψει να ενισχύει την ανταγωνιστικότητά της ή και να την μειώσει. Από το 1990 ως το 2005, η Γερμανία πάλευε με υψηλή ανεργία, αργούς ρυθμούς ανάπτυξης και χαμηλή ανταγωνιστικότητα και, ως συνέπεια αυτού, δοκιμάζονταν η οικονομία ολόκληρης της Ευρώπης. Ήταν δύσκολο να επιτευχθεί η ανάκαμψη, αλλά η ενιαία ευρωπαϊκή αγορά επωφελήθηκε από την ανάκαμψη της γερμανικής ανταγωνιστικότητας. Το κρίσιμο διακύβευμα δεν έχει να κάνει με την αποκατάσταση της γερμανικής οικονομικής ισχύος, αλλά με το αν η Γερμανία θα χρησιμοποιήσει την οικονομική της ισχύ προς όφελος της Ευρώπης ή προς όφελος δικό της. Δυστυχώς η καγκελάριος Μέρκελ δείχνει να αποφασίζει το δεύτερο, γιατί συνεπάγεται λιγότερους πολιτικούς κινδύνους στο εσωτερικό.

Την ευθύνη για την παρούσα διαμάχη μέσα στην Ε.Ε. τη φέρουν οπωσδήποτε οι κυβερνήσεις της Ευρωζώνης, αλλά πρωτίστως η Γερμανία και η Γαλλία, που αποτελούν τις δύο πιο ισχυρές οικονομίες. Οι δύο κορυφαίοι εταίροι, αντί να ηγούνται της Ευρώπης, τρώγονται επίμονα και δημοσίως μεταξύ τους. Η διαμάχη του σήμερα μπορεί να έχει να κάνει με το ποια από τις δύο χώρες θα πληρώσει για την οικονομική συνδρομή προς την Ελλάδα, όμως το πραγματικό διακύβευμα έχει να κάνει με την υπολανθάνουσα δυσπιστία ανάμεσα στο Παρίσι και το Βερολίνο, που ενέχει κι ένα κίνδυνο μόνιμης απομάκρυνσης τους.

Για τους Γερμανούς, η Γαλλία επιδιώκει να αντιμετωπίσει μόνο τα προβλήματα του δικού της δημόσιου ελλείμματος και δημόσιου χρέους σε βάρος της Γερμανίας, υπονομεύοντας παράλληλα τη γερμανική ανταγωνιστικότητα. Η γαλλική κυβέρνηση, από την άλλη μεριά, φοβάται ότι η γερμανική προσήλωση στη σταθερότητα της Ευρωζώνης αποτελεί τέχνασμα που στόχο έχει να στριμώξει τη Γαλλία στη γωνία και να την υπερκεράσει σε οικονομική ισχύ.

Από την έναρξη της παγκόσμιας κρίσης το φθινόπωρο του 2008, και η Μέρκελ και ο Νικολά Σαρκοζί ήρθαν αντιμέτωποι με την απειλή να χάσουν τις κυβερνητικές τους πλειοψηφίες αν έβαζαν κατά μέρος τα εθνικά τους συμφέροντα προς όφελος ενός ευρωπαϊκού συμβιβασμού. Δεν υπάρχει περίπτωση η Γαλλία να καταφέρει να ανταποκριθεί στους γερμανικούς στόχους για οικονομική σταθεροποίηση εκτός κι αν ο Σαρκοζί θέλει να χάσει κάθε ελπίδα επανεκλογής του. Και η Μέρκελ θα προκαλέσει την οργή των συντηρητικών ψηφοφόρων της (και μια ήττα στο γερμανικό Συνταγματικό Δικαστήριο) αν αποδεχτεί μια πολιτική υψηλών κρατικών δαπανών, που θα συμπεριλαμβάνει και την ευθεία χορήγηση οικονομικής βοήθειας προς την Ελλάδα.

Σε λίγο καιρό ο Χελμουτ Κολ, επίτιμος πολίτης της Ευρώπης και καγκελάριος της Γερμανίας στην εποχή της επανένωσης, θα γιορτάσει τα 80α γενέθλιά του. Όπως συνηθίζεται σε αυτές τις περιπτώσεις, πολλοί θα μιλήσουν για την Ευρώπη. Αλλά μπορούμε κάλλιστα να αγνοήσουμε τους λόγους. Αυτό που χρειάζεται η Ευρώπη στην παρούσα σοβαρή κρίση είναι πολιτικούς ηγέτες της εμβέλειας του Κολ, όχι πολιτικούς εγχώριας κατανάλωσης.

Η Γερμανία είναι αυτή που κυρίως επωφελήθηκε οικονομικά και πολιτικά από την Ευρωζώνη, και γι’ αυτό δεν μπορεί να επιτρέψει τη διάλυση του ευρωπαϊκού σχεδίου, με δεδομένο και το ότι τα δύο τρίτα των γερμανικών εξαγωγών πηγαίνουν στις χώρες της Ε.Ε.. Από την κατάρρευση των Lehman Brothers το Σεπτέμβριο του 2008, ήταν σαφές ότι η παγκόσμια κρίση θα παρήγαγε πιέσεις για την Ε.Ε. και το ευρώ, γιατί η Ευρώπη δεν διαθέτει ενιαία κυβέρνηση και ενιαία δημοσιονομική πολιτική.

Γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικός πια ο συντονισμός μέσα στην Ευρωζώνη – πρωτίστως όμως των δύο πιο ισχυρών οικονομιών, της Γαλλίας και της Γερμανίας. Το Βερολίνο και το Παρίσι πρέπει να πάρουν τις αποφάσεις για μια στρατηγική διαχείρισης της κρίσης που επιβαρύνει σήμερα την Ευρωζώνη.